Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI



Download 17,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet339/383
Sana23.05.2022
Hajmi17,93 Mb.
#607416
TuriСборник
1   ...   335   336   337   338   339   340   341   342   ...   383
Bog'liq
ОИНВ21ВЕКЕ. Апрель 2022. Том 2

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI: 
1. Andreychikova A.P , Ubaydullayev M, Yusupova N.A “Fransuz tili fonetikasi” 
O’zbekiston 1992-y 
2. Bled E, Bled O. Orthographe, Grammaire, -Paris HACHETTE, 2009 
3. 
www.google.uz
 
4. www.ziyonet.uz 


874 
ФИО автора:
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat Oʻzbek tili va adabiyoti 
universiteti Tarjima nazariyasi va amaliyoti fakulteti 2-kurs talabasi
 Suvanova Anora 
Mirzaqul qizi 
Название публикации:
«ANBAR OTINNING PEDAGOGIK FIKRLARI» 
Anotatsiya: Anbar Otinning ijodiy merosi deyarli she`riy asarlardan iborat. Uning o`z qo`li bilan yozgan 
devoni saqlab qolingan. Bu devon shoiraning o`g`li Usmonxo`ja Zohidov tomonidan Qo`qon adabiyot 
muzeyiga taqdim etilgan. Devonning hajmi 685 misra bo`lib, unga kirgan she`rlarni shoira asosan hayotining 
keyingi yillarida yaratgan bo`lishi kerak, degan taxminlar bor. Yuqorida e`tirof etganimizdek, 60-yillarda 
shoiraning farzandlari va boshqa ularga yaqin bo`lgan kishilar tomonidan bir necha she`rlari, alohida she`riy 
to`plami taqdim etildi. 
Kalit so'zlar: ijodiy izlanish; nasriy asar; pedagogik qarashlar; baytlar 
Anbar Otinning hayoti va ijodiga bo`lgan e`tibor o`zbek adabiyotida 1960 yillardan boshlandi. Shoira 
ijodiyotini o`rganish, to`plash, nashr etish ishlari bilan professor A.Qayumov va F.Husainovalar 
shug`ullanganlar. Ularning say`i harakatlari bilan 1963 yilda shoira she`rlari topildi va majmua holiga 
keltirilib, “Anbar Otin. SHe`rlar” nomi bilan chop etildi. Shoira ijodini ommalashtirish maqsadida ushbu 
tadqiqotchilarning 1964 yilda shoira hayoti va ijodini yorituvchi “Demokrat shoira Anbar Otin” nomli risolasi 
bosilib chiqdi. 1970 yili shoira asarlarining to`ldirilgan nashri chop etildi. Adabiyotshunosligimizda shoira 
ijodi bo`yicha izlanishlar izchil amalga oshirildi. 1966 yilda arab alifbosiga bag`ishlangan “Yakka baytlar”i 
topildi. 1977 yilda esa adabiyotshunos M.Qodirova uning 17 she`rini o`zbekcha tarjimasi bilan nashr 
ettiradi. 1991 yilda A.Jalolov “XIX asr oxiri XX asr boshlaridagi o`zbek adabiyoti” nomli kitobida Anbar Otin 
ijodining tahliliga keng o`rin ajratdi. 
Anbar Otinning ijodiy merosi deyarli she`riy asarlardan iborat. Uning o`z qo`li bilan yozgan devoni saqlab 
qolingan. Bu devon shoiraning o`g`li Usmonxo`ja Zohidov tomonidan Qo`qon adabiyot muzeyiga taqdim 
etilgan. Devonning hajmi 685 misra bo`lib, unga kirgan she`rlarni shoira asosan hayotining keyingi yillarida 
yaratgan bo`lishi kerak, degan taxminlar bor. Yuqorida e`tirof etganimizdek, 60-yillarda shoiraning 
farzandlari va boshqa ularga yaqin bo`lgan kishilar tomonidan bir necha she`rlari, alohida she`riy to`plami 
taqdim etildi. To`plam «hurufi hijo» tarzidagi asarlardan iborat, ya`ni shoira ularni yakka baytlar deb 
aytadiki, bunda arab harflarining har biriga alohida kichik she`rlar bitilgan. 
Anbar Otin lirikasi alohida o`ziga xos ijoddir. Shoira an`anaviy tarzdagi intim asarlarni juda oz yaratgan. U 
hayotda ro`y berayotgan har bir voqeaga bee`tibor bo`lmaydi, aksincha, sinchkovlik bilan kuzatib o`z 
qarashlarini nazmiy yo`l bilan ifoda etadi: 
Ey bolam, Xayrulloxon maktab ochibdur boringiz, 
Albatta, shu yangi maktabda o`qungiz, boringiz. 
Yerda o`lturmay xarrakda o`ltururmish bolalar, 
Toza turgay ust-boshu jomai dastoringiz. 
O`rgatarmish turk tilida har ilmdan borini, 
Kelgusida shu bilimlar birla bo`lg`ay koringiz. 


875 
Bu she`r hayotiy voqelik asosida yaratilgan, ya`ni o`sha davrning yirik va nomdor ma`rifatparvarlaridan 
Xayrulloxon ismli mudarris shoira istiqomat qilayotgan Buzrukxo`ja mahallasida birinchilardan bo`lib “usuli 
jadid” maktabini ochadi. Maktab o`z-o`zidan eski, “qadimiya” maktablaridan tubdan farq qiladi. Bolalar endi 
yerlarda emas, “xarrak”- stullarda o`tiradilar, ust boshlari ham ozoda saqlanib, darslar turk tilida olib 
boriladi. Shoira bu manzarani yuqoridagidek sodda va ta`sirli misralarda bayon etadi. Nazarimizda, bu oddiy 
she`r emas, qalbi qaynoq shoiraning yangilik va yaxshilikka chaqiruvchi da`vatnomasi edi. 
Quyidagi misralarda shoiraning vataniga bo`lgan muhabbati sodda, samimiy izhor qilinadi, u Vatanni 
ikkinchi ona sifatida talqin qiladi: 
Odam ersang ma`ni bil dona-dona, 
Vatan erur sanga ikkinchi ona. 
Uning Vatanga sodiq farzand bo`lishlik haqidagi xitobi ham sodda, ammo o`zgacha: 
Odam ersang, tashqi surat berma zeb, 
Ona yurtingni hamisha ayla zeb. 
Anbar otin ijodining o`ziga xosligi shundaki, Turkiston ayollarining qismatlarini she`riyatga olib kirdi. U 
she`rlarida haq-huquqi poymol bo`lgan, toptalgan Sharq ayollari nomidan isyon ko`taradi: 
“Ayollar sochi uzun, aqli qisqadur” deganlarga, 
Tovuqcha aqli yo`q, axlatni titkonlarga o`t tushsun... 
“Xotunlar mol qatori sotilur”, deb mushtiparlarni 
Zulayho, Layli, Shirinni tan olmaganlarga o`t tushsun. 
Shoira xalq hayotini ko`p o`ylagan, o`zicha tahlil qilgan. Xayolga berilib, undan zavqlangan, xayollarini 
reallikka aylanishini astoydil istagan. Quyidagi misralar shoiraning ana shunday orzu-umidlari: 
Bir zamonni o`ylagayman, hech zamonga o`xshamas, 
Bu jahon burchida to`rtdan bir tomonga o`xshamas. 
Dashtu sahro bosh oyoq bo`lgay tamomi bo`ston, 
Bu zamonning bo`stoni, bo`stonga o`xshamas. 
Tog`laridin ko`p xazina meni ol, deb qichqirur, 
Jilg`alar shahri azimu ko`histonga o`xshamas. 
Anbar otin ijodida ishqiy g`azallar ko`p bo`lmasada, ular sifat jihatdan salmoqlidir. Shoira ishqiy tasvirlarda 
originallikka intilganligi yaqqol seziladi: 
Sensiz bahor o`lmadi, gul ham biror bor kulmadi, 
Ta`bim biron ochilmadi, san dilrabodin o`rgulay. 
Shoira lirikasi asosan adab va hayoga yo`g`rilgan kechinmalar ifodasidan iborat. Ehtirosli tuyg`ular bayonida 
ham shoira o`ta odob va andisha bilan dildagi sirlarini bayon etadi: 


876 
Qay kuni bo`lgayki, bo`stonimga bir mehmon kelur? 
Gul ochilg`on chog`ida bir bulbuli handon kelur? 
Shuningdek, u ko`ngil rozlari bayonida soddalik yo`l tutadi va ayni paytda quyma satrlar, yangi tashbeh, 
mubolag`alarni qo`llaydi: Bir she`rida dildagi sirlarni yozish uchun yerning kengligidagi g`oz qanoti lozimligini 
aytadi: 
Patlaringni kengaytirgil shunchaki, 
Har birini yer kengligida san yoz. 
Qanotingga yurak sirlarin bitay, 
G`amgusorim tarafiga et parvoz. 
Anbar Otin she`rlarining asosiy qismi ijtimoiy-siyosiy masalalar yuzasidan fikr va mulohazalar, munozaralar, 
tanqidiy qarashlardan iborat bo`lgan asarlardir. Shoira hayotda ikki narsa bilan kelisha olmaydi: birinchisi, 
odamlar orasidagi tengsizlik, zo`ravonlik bo`lsa, ikkinchisi, birinchisi bilan bog`liq holda birovlarni 
mensimaslik, takabburlik, boylik tufayli ilmga qiziqmaslikdir. 
Hayotda ulug` maqsadlar bilan yashagan shoira ijodda o`ziga ham, boshqa ijodkorlarga ham yuksak 
talablarni qo`yadi: 
Shoira ersang vaqti-vaqti birla mushoira qil, 
Ul Haziniy to`dasi kiribon munozara qil… 
Kimsakim xalq g`amidin g`ami bo`lursa, ango san, 
Yondoshib har ishda ul ila mutoyiba qil. 
«Qarolar falsafasi» asari. 
Kelajak haqida o`ylarining badiiy ifodasi. 
Anbar Otinning «Qarolar falsafasi» (“Falsafai siyohon”) asari alohida xususiyatga ega. Muallif uning kirish 
qismidan tashqari, to`rt faslga bo`lgan. Kirish qismida o`z rejalarini bayon etadi. Jumladan, shunday deydi: 
«…barcha baxti qaro, farqi qaro, garchi qarolar ul qazo zulmat ichra zulm qaydida madfundurlarki, alar holi 
ostidagi qaro mo`rchani ko`rguvchi mutafakkir donishmand adib ahli nafis choralar bilan ifoda eturlar, 
bayon etgum». 
Birinchi faslda shoira qaro narsalar: qaro baxt, qaro niyat, qaro tusli xalqlarni ta`rif-tavsif etadi; ikkinchi 
faslda onalar hayoti va ularning o`z zamonasidagi taqdiri haqida fikr yuritadi; uchinchi faslda shoira baxti 
qarolikning asl falsafiy mohiyatini ko`rsatib beradi; to`rtinchi faslda qaro zulmat, ya`ni o`sha zamondagi 
ijtimoiy hayot kirdikorlari fosh etiladi. 
Anbar Otin bu asari orqali o`zbek xalqining, o`zbek ayollarining isyonkor shoirasi sifatida namoyon bo`ldi. 
Shoiraning hayoti va ijodidan fanimiz XX asrning 60-yillarida xabar topdi. 1963 yili professor L.Qayumov va 
F.Husayinova shoira asarlarini topib, e`lon qildilar. 1964 yili ushbu tadqiqotchilarning «Demokrat shoira 
Anbar Otin» risolasi bosilib chiqdi. 1970 yili shoira asarlarining to`ldirilgan nashri amalga oshirildi. 


877 
Anbar Otin Qo`qonda kosib oilasida tug`ilgan. Otasi Farmonquli asli marg`ilonlik bo`lib, mashhur shoira 
Jahonotin Uvaysiyning jiyanidir. Onasi Ashurbibi Abdulg`ani qizi ham kosib oilasidan edi. Oila doimiy 
muhtojliklar ichida yashagan. Anbaroy yetti yoshga kirganida uni Dilshod Otin maktabiga beradilar. U o`z 
shogirdi haqida «Tarixi muhojiron» asarida shunday yozadi: «Anbaroy bug`doyrang, sunbul sochli, ohu ko`z, 
oy yuzli, axloqi hamida va odobi pisandida sohibidur. Bu sakkiz yashar qizcha yoshligiga qaramay, hazrati 
Navoiy g`azallarini o`rganishga behad qiziqadi. Bu ojiza sakkizdan o`n to`rt yoshgacha odob ta`limiga 
mashg`ul bo`ldi. Umidim borki, bu qizcha katta shoira bo`lg`usi». 
Bo`lajak shoirani o`n to`rt yoshlarida o`ratepalik novvoy Zohidxo`ja ismli yigitga uzatadilar. Zohidxo`ja 
she`riyat muxlisi bo`lib, qo`qonlik mashhur shoirlarni yaqindan bilar edi. Ular faqirona, lekin baxtli turmush 
kechiradilar. Mo`minxo`ja, Bibixon, Usmonxo`ja, Ominaxon degan farzandlar ko`radilar. Anbaroy hassos 
she`rlari bilan «Anbar Otin» bo`lib taniladi. Biroq baxtsizlik yuz beradi. Anbaroy o`ttiz yoshlarida Olim 
mingboshining uyida bo`lgan bir ziyofatda baland zinadan yiqilib, oyog`i sinadi va bir umr to`shakka 
bog`lanib qoladi. Uning ustiga qizi Ominaxonning bevaqt vafoti shoira ijodidagi mahzunlikni ustuvor qilib 
qo`yadi. 
Shoira shafqatsiz taqdirga achchiqma-achchiq ijod etdi. Qo`lidan qalamini qo`ymadi. Aksincha, qalami unga 
kuch berdi. 1910 yili adabiyotimiz tarixining yorqin bir sahifasi bo`lib qolgan «Qarolar falsafasi» asarini 
yaratdi. 
Anbar Otinning qachon vafot etgani ma`lum emas. Ayrim she`rlarida Birinchi Jahon urushi bilan bog`liq 
voqealar tasviri ham uchraydi. Shundan kelib chiqib, mutaxassislar uning vafotini 1914-1917 yillar qilib 
belgilaydilar. 
Anbar Otin ijodining asosini uning she`riyati hamda «Qarolar falsafasi» nomli nasriy asari tashkil qiladi. 
Uning e`lon qilingan she`rlari adadi 90 ga yaqin. 1966 yili arab alifbosi harflariga bag`ishlangan «Yakka 
baytlar»i topildi. Nihoyat, u o`zbek va tojik tillarida birday ijod qila olgan shoiradir. 1977 yili adabiyotshunos 
M. Qodirova uning 17 she`rini o`zbekcha tarjimasi bilan nashr etgan edi. 
Shoira she`rlarida ijtimoiy-siyosiy mazmun kuchli. Uning uchun adolatsizlik konkret tushuncha. U buni, 
avvalo, jannatday yurtning o`z egalari xor bo`lib, kelgindilar tasarruf etayotganligida ko`radi. Shu sababli 
yurtdoshlariga murojaat qilib, uni ozod va obod etmoqqa chaqiradi. 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1. Avaz O`tar o`g`li. «Devon». T, 1976 yil. 
2. Y.Yusupov «Avaz». T, 1954 yil. 
3. Y.Yusupov «Xorazm shoirlari». T, 1967 yil. 
4. V.Mirzayev «Avaz O`tar o`g`li. Hayoti va ijodi». T, 1961 yil. 
5. «Avaz». Saylanma. T, 1984 yil. 
6. «Ayyomiy». Saylanma. T, 1984 yil. 
7. N.Qobulov, V.Mo`minova, I.Haqqulov «Avaz va uning adabiy muhiti». T, 1987 yil. 
8. B.Qosimov «Izlay-izlay topganim…». T, 1983 yil. 
9.S.Siyoyev «Avaz». Roman. T, 1987 yil.


878 

Download 17,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   335   336   337   338   339   340   341   342   ...   383




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish