Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

 Adabiyotlar tahlili:
Tasviriy san’at o‘qitishiga doir eng qadimgi va o‘rta asr 
boshlaridagi (Misr, Yunon, Qadimgi Rim) ma’lumotlar. Tasviriy san’at o‘qitish 
metodikasini rivojlantirishda Uyg'onish davri rassomlarining xizmatlari (Chennino 
Chennini, Leon Alberti, Leonardo da Vinchi, Albrext Dyurer). XVII-XIX asriarda 
G'arbiy Yevropada rasm chizishni o‘rgatish metodikasiga bo‘lgan turli qarashlar. 
XVIII-XIX asriarda Rossiyaning pedagogika o‘quv yurtlarida tasviriy san’at fanining 

---

851 
o‘mi. LD. Preysler, A.G. Sapojnikov, G.A. Gipiuslaming tasviriy san’at o‘qitish 
metodlarining rivojlanishidagi o’rni. P.P. Chistyakov, D.N. Kardovskiylarning 
pedagogik qarashlari va tasviriy san’at o‘qitish uslublari. Misr. Yunoniston. Rim. 
Jahonda tasviriy san’atni o‘qitilishiga dastlabki ma’lumotlar qadimgi Misr va 
Yunonistonda eramizdan avvalgi III asrlarga doir materiallar mavjud. Qadimgi Misrda 
tog‘ qoyalariga o‘yib ishlangan haykaliar, shuningdek, rangtasvir asarlaii o‘zining 
yuksak badiiyligi va ishlanish texnikasi jihatidan kishilami hayratga solib kelmoqda. 
Kishilar o‘z tajribalarini keyingi avlodlarga turli yo‘llar bilan ibtidoiy jamoa davridan 
boshlab o'tkazib kelganlar. 
Tadqiqot metodologiyasi. 
Maqolada oliy ta'lim muassasalarida ta'lim sifatini 
baholash tizimi muhokama qilinadi. Uning asosiy tarkibiy omillari va qismlari 
tavsiflanadi. O’zbekistonda oliy ta'lim muassasalarini reytingini aniqlash mezonlari 
tahlili qilindi va rivojlangan davlatlar mezonlari bilan solishtirildi. Oliy ta'lim sifatini 
baholash bo’yicha yondashuvlar o’rganildi. 
Tahlillar va natijalar
.
2021-yillarda Oliy ta’lim tizimini kompleks 
rivojlantirish dasturida, pedagogika oliy ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan
bo`lajak pedagog-kadrlarni yukori kasbiy bilim, malaka va ko`nikma bilan 
qurollantirish, ularning kasbiy kompetentligini oshirishga doir vazifalar belgilangan. 
“Biz o`z oldimizga mamlakatimizda Uchinchi Renessans poydevorini barpo etishdek 
ulug` maqsadni qo`ygan ekanmiz, buning uchun yangi Xorazmiylar, Beruniylar, Ibn 
Sinolar, Ulug`beklar, Navoiy va Boburlarni tarbiyalab beradigan muhit va
sharoitlarni yaratishimiz kerak.Bunda, avvalo, ta’lim va tarbiyani rivojlantirish, 
sog`lom turmush tarzini qaror toptirish, ilm-fan va innovatsiyalarni taraqqiy ettirish
milliy g`oyamizning asosiy ustunlari bo`lib xizmat qilishi lozim.Ushbu maqs ad 
yo`lida yoshlarimiz o`z oldiga katta marralarni qo`yib, ularga erishishlari uchun keng 
imkoniyatlar yaratish va har tomonlama ko`mak berish –barchamiz uchun eng ustuvor 
vazifa bo`lishi zarur. Shundagina farzandlarimiz xalqimizning asriy orzu-umidlarini 
ro`yobga chiqaradigan buyuk va qudratli kuchga aylanadi “O`zbekistan
Respublikasini yanada rivojlantirish buyicha harakatlar strategiyasi to`g`risida”gi. 
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-sonli 

---

852 
farmoni. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning OliyMajlisga 
Murojaatnomasi 
Bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarini innovatsion texnologiyalari asosida 
kasbiy kompetentligini rivojlantirishda talabalarni ijodiy faollilikni takomlashtirishga 
va shu bilan birga ijodkorlik hamda yaratuvchanlikni amalga oshirishga yetarli bo`lgan 
darajadagi tasvir chizish ko`nikmalarini xar tomonlama takomillashtirib borishga 
imkon beruvchi, yuqori darajadagi ixtisoslashgan bilimga ega bo`lishi muhimdir. 
Buning barchasi o`z navbatida badiiy ta’lim tizimida bo`lajak tasviriy san’at 
o`qituvchilarni kasbiy kompetentligini rivojlantirish yangi va dolzarb masalalarni
keltirib chiqaradi. Shu sababli bugungi kunda dolzarb masalalarni bartaraf etishda 
bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarini tayyorlab borish sohasida ko`plab ilmiy 
izlanishlar olib borilmoqda.Shu bilan birga, xalqaro hamkorlik doirasida xorijiy 
madaniyat va san’at arboblari bilan uchrashuv va muloqotlar o`tkazish bo`yicha
o`ziga xos tizim shakllangani, mamlakatimizning ko`plab rassomlari va pedagoglari 
xalqaro anjuman va ko`rgazmalar, festival va tanlovlarda qatnashib, nufuzli
o`rinlarni qo`lga kiritayotgani, o`nlab ijodkorlar davlatimizning yuksak 
mukofotlariga sazovor bo`lgani ham badiiy ta’limda bo`lajak tasviriy san’at 
o`qituvchilarini innovatsion texnologiyalari asosida kasbiy kompetentligini 
rivojlantirish bilan bevosita bog`liq. Ayni vaqtda hozirgi jadal sur’atlar bilan 
rivojlanayotgan davrning o`zi tasviriy san’at sohasini yanada taraqqiy ettirish, uning 
bugungi kundagi o`rni va mavqeini oshirish, badiiy ta’lim faoliyatini
takomillashtirishni talab etayotganini e’tirof etish lozim. Bo`lajak tasviriy san’at 
o`qituvchilarini 
innovatsion texnologiyalari asosida kasbiy kompetentligini
rivojlantirishda talabalarni innovatsion ta’lim faoliyatini yangilash, ta’lim-tarbiya 
jarayonini maqbul qurishga, yoshlarda hur fikrlilik bilimga chanqoqlik, vatanga
sodiqlik, insonparvarlik tuyg`ularini shakllantirishga ijobiy ta’sir ko`rsatadi. O`quv 
jarayonini samarali tashkil yetilishi bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarining 
innovatsion faoliyati, g`oyaviy yetiqodi, kasb mahorati, iste’dodi va madaniyatiga 
bevosita bog`liq.Zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari o`quvchilarning 
egallayotgan bilimlari mustahkam bo`lishiga, ularning qo`shimcha adabiyot o`qib,

---

853 
mustaqil izlanishlariga, tasviriy san’at materialni o`zlari qiyosiy tahlil qila olishlari va 
ular asosida xulosa chiqarishga o`rgatadi. Shu bois ta’lim metodlariga jiddiy e’tibor 
berish hozirgi kun talablariga aylandi.Odatda, darsning ta’limiy maqsadiga bir
yemas, bir necha metodlardan foydalanish evaziga erishiladi. Agar samaradorlik 
darajasi pasaysa yoki o`sish kuzatilmasa, darrov metodni o`zgartirish lozim bo`ladi. 
Chunonchi, yangi mavzu bayoni bosqichida muammoli vaziyat hosil qilish uchun 
«aqliy hujum», «tanqidiy fikrlash», «klaster» metodlaridan, zaruriyat tug`ilganda
an’anaviy tushuntirish metodidan ham foydalanish mumkin. Bo`lajak tasviriy san’at
o`qituvchilarini innovatsion texnologiyalari asosida kasbiy kompetentligini 
rivojlantirish jarayonida pedagogik vazifalarni belgilashda quyidagilar inobatga 
olinadi:-bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarini innovatsion texnologiyalari asosida 
kasbiy kompetentligini rivojlantirishda ta’lim maqsadlarining tahlili va shu asosida 
o`quv predmeti mazmunini aniqlash 
1.
tasviriy san’at o`quv predmeti fanlarnining mazmuni
tuzilmasini,innovatsion texnologiyalari ishlab chiqish va uni o`quv unsurlari 
tizimli ko`rinishida ifodalash; 
2.
tasviriy 
san’at 
o`quv 
predmeti 
fanlarnini 
innovatsion 
texnologiyalari asosida o`quv unsurlarining o`zlashtirilish darajalarini 
belgilash; 
3.
bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarini innovatsion texnologiyalari 
asosida kasbiy kompetentligini rivojlantirishda dastlabki bilim darajasini
aniqlash, bu ko`rsatkich o`quv predmetining mazmunini ifodalovchi
o`quv materialini o`zlashtirganlik darajasidan kelib chiqadi; 
4.
bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarini innovatsion texnologiyalari 
asosida kasbiy kompetentligini rivojlantirishda o`quv-moddiy baza hamda
ta’limning tashkiliy shakllariga qo`yiladigan chegaralarni belgilash.
Bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarini innovatsion texnologiyalari asosida 
kasbiy kompetentligini rivojlantirishda pedagogik vazifalarni hal yetilishini
taminlovchi o`qitish texnologiyasini loyihalashga qaratilgan o`qituvchi faoliyati 
ta’limning metod, shakl va vositalarini shakllantirish bilan belgilanadi. Boshqacha

---

854 
qilib aytganda, pedagog faoliyati uchta asosiy xususiyatlar bilan tavsiflanadi: 
boshqarish turi, axborot almashinuv jarayonining turi, axborot uzatish vositalari tiplari 
va bilish faoliyatini boshqarish. O`qitish jarayoniga faoliyat nuqtai nazarida n
yondashish kontseptsiyasiga asoslanib, uni tashkillashtirishning quyidagi mantiqiy
ketma-ketligini qurish mumkin. Dastlab o`quv materiali mazmunining tavsifi, uni
o`rganishdan ko`zlangan maqsad (o`zlashtirish darajalari), shuningdek, pedagogik 
vazifaning qo`yilish shartlari tahlil etiladi. So`ngra, o`qitishning mos ravishdagi 
metodlari hamda ta’lim oluvchilar bilish faoliyatini boshqarish sxemasi belgilab 
olinadi. Shu asosda o`qitish vositalari ro`yxati tuziladi. Ushbu usuli bilan hosil qilingan 
metod va ta’lim vositalari tizimi tashkiliy shakllar bilan uyg`unlashtiriladi, ya’ni, 
texnologiya ishlab chiqiladi.Bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarini innovatsion 
texnologiyalari asosida kasbiy kompetentligini rivojlantirishda tashkil etish va 
o`tkazish bo`yicha tavsiyalar tasviriy san’at fanini o`qitish metodikasi moduli nazariy 
va amaliy mashg`ulotlar shaklida olib boriladi. Nazariy mashg`ulotlarda tasviriy
san’at fanini o`qitish metodikasi modulidan yaratilgan o`quv-uslubiy majmua
tarkibi, dars ishlanmalariga qo`yilgan talablar, tasviriy san’atning o`ziga xos 
xususiyatlari va uni o`qitish metodikasi haqida ma’lumotlar beriladi. Amaliy 
mashg`ulotlarda dars ishlanmalarini tuzish, o`quvchilar bilimini baholash, sinfdan
tashqari ishlar, darslarni kuzatish vatahlil qilish o`rgatiladi. Mashg`ulotlarda texnik
vositalardan foydalanish, tasvir ishlash, kompozitsiya, test so`rovlari, fikrlash, 
homaki chizgilar, guruhlar bilan ishlash va boshqa interaktiv ta’lim usullarni keng 
qo`lanishi nazarda tutiladi. Bo`lajak tasviriy san’at o`qituvchilarini innovatsion 
texnologiyalari 
asosida 
kasbiy 
kompetentligini 
rivojlantirishda 
innovatsion 
texnologiyalar asosida yondashish bilan yuqori kasbiy yetuklik natijalariga erishgan
shaxslarning faoliyati va shaxsiy fazilatlari o`rtasida bog`liqlik bor. Bo`lajak
tasviriy san’at o`qituvchilarini innovatsion texnologiyalari asosida kasbiy
kompetentligini rivojlantirishning innovatsion yondashuvi deganda biz uning
shunday sifatini nazarda tutamizki, u pedagogik faoliyatning innovatsion
xususiyatini, yangi narsaga intilishni, muvafaqqiyatga yerishishni, kasbiy 
maxoratining balandligini belgilaydigan motivlar va qadriyatlar to`plamiga asoslanadi. 

---

855 
Innovatsion faoliyat tajribasini boyitish uchun kognitiv motivatsiya, o`z-o`zini
rivojlantirishga intilish, ta’lim amaliyotida innovatsion jarayonlarning ahamiyatini 
anglash, faol hayotiy pozitsiya, faoliyatning ijodiy yondoshish, jarayon va faoliyat 
natijalarini tahlil qilish qobiliyati, o`z ishiga ijobiy munosabatda bo`lishi kerak