Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

A 
guruhi - neft ishlab chiqaruvchi zavodlar, kimyoviy korxonalar, neft o‘tkazuvchi quvurlar, neft 
omborxonalari. 
B 
guruhi - ko‘mir kukuni, yog‘och qipig‘ini tayyorlovchi-jo‘natuvchi sexlar, un va unni qayta ishlab 
chiqarish kombinatlari. 
V
guruhi - yog‘och paxta va ularni qayta ishlab chiqaruvchi korxonalar, qog‘oz korxonasi.
Ushbu guruhlar eng xavfli ob’ektlardan hisoblanadi. 
O‘tga chidamliligi jihatidan qurilish inshootlari va binolar (jadvalga qarang, s-soat)
5 turga bo‘linadi; 
Barcha qurilish materiallari o‘tga chidamliligi jihatidan 3 turga bo‘linadi: 

yonmaydigan - bu materiallar olovning ta’sirida yoki yuqori haroratda yonmaydi, tutamaydi va 
erimaydi. Bularga beton, gips, pishiq g‘isht, marmarlar kiradi; 

og‘ir yonuvchan - bu materiallar yuqori harorat ta’sirida qiyinchilik bilan uchqunlanadi, tutaydi 
va ko‘mirlanadi hamda olov manbai bo‘lgandagina yonishda davom etadi. Bularga DVP, DSP va 
boshqalar kiradi; 

yonuvchan - bu materiallar yong‘in-olov yoki yuqori harorat ta’siri ostida uchqunlanadi, tutaydi 
yoki olov manbai olib tashlangandan so‘ng ham yonishda va tutashda davom etadi. Bularga 
yog‘och materiallari, sellyuloza, plastmassa, tol, qog‘oz, bitumlar va boshqalar kiradi. 
2.
 
Qurilish inshootlari va binolarni yong‘inga chidamlilik darajasi 
 
Yong‘inga 
chidamlilik 
darajasi 
Bino va inshootlarning qismlari 
Zinalar 
Zina va zina 
maydonlari 
Qoplama 
tuzilishlari 
Qoplama 
qismlari 
I 
3 s 
yonmaydigan 
1 s 
Yonmaydigan 
1 s 
yonmaydigan 
0,5 s 
Yonmaydigan 
II 
2,5 s 
yonmaydigan 
1 s 
Yonmaydigan 
0,25 s 
yonmaydigan 
0,25 s 
Yonmaydigan 
III 
2 s 
yonmaydigan 
1 s 
Yonmaydigan 
0,25 s 
yonmaydigan 
Yonadigan 
IV 
0,5 s 
qiyin yonadigan 
0,25 s 
qiyin yonadigan 
0,25 s 
qiyin yonadigan 
Yonadigan 
V 
Yonadigan 
Amaldagi tartibga asosan yonuvchan va yengil yonuvchan qurilish materiallari jamoat joylarida, 
bolalar muassasalari va shifoxonalarda ishlatilishi qat’iyan man etiladi. Ayniqsa haykaltaroshlik 
materiallari, chunki ular yonganda o‘zidan inson salomatligiga xavf keltiruvchi turli zaharli gazlarni 
chiqaradi. Bu borada binolarda sodir bo‘lgan yong‘inlarning tez va keng tus olishiga va tarqalishiga 
olib keluvchi holatlarni sodir etib, asosiy binolarni ushlab turuvchi inshootlarning buzilishiga olib 
keladi. Endi yong‘in kabi portlash haqida ham fikr yuritamiz. Avvalo shuni aytish joizki, yong‘in va 
portlashlar o‘zaro uzviy bog‘liqligi sababli barcha tashkilotlarda sodir bo‘ladigan yong‘inlar 
natijasida portlashlar ham bo‘lishi mumkin yoki aksincha portlash natijasida yong‘inlar sodir bo‘lishi 
mumkin.