|
ФИО автора:
Zuhra Tojiboyeva,
Halima Xudoydiyeva ijod maktabi o‘quvchisi
ФИО научного руководителя:
Husniddin Hayitov,
Halima Xudoyberdiyeva ijod maktabi o‘qituvchisi
Название публикации:
«O‘TKIR HOSHIMOV HIKOYALARIDA KIRISH
SO‘ZLAR VA UNDALMALARNING QO‘LLANILISHI»
ИCПОЛЬЗОВАНИЕ ВСТУПИТЕЛЬНЫХ И УТКИР ХАШИМОВА
THE USE OF INTRODUCTORY WORDS AND HINTS IN THE STORIES OF
UTKIR KHOSHIMOV
Annotasiya:
Mazkur maqolada O‘zbekiston xalq yozuvchisi O‘tkir Hoshimovning bir qancha
hikoyalari amaliy tahlil etilgan. Yozuvchining “Urushning so‘nggi qurboni”, “Baxt”,
“Dehqonning bir tuni”, “Xayollarda bo‘laman tutqun”, “Muhabbat”, “Uzun kechalar”
kabi nasriy asarlarida qo‘llanilgan kirish so‘zlar va undalmalar tahlili keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
hikoya, asar, yozuvchi, kirish so‘z, undalma, tahlil, “Urushning
so‘nggi qurboni”, “Baxt”, “Dehqonning bir tuni”, “Xayollarda bo‘laman tutqun”,
“Muhabbat”, “Uzun kechalar”.
Аннотация
В статье представлен практический анализ нескольких рассказов
народного писателя Узбекистана Уткира Хошимова.
Введение в прозаические
произведения автора: «Последняя жертва войны», «Счастье», «Фермерская
ночь», «Я буду узником в своих снах», «Любовь», «Долгие ночи».
Kлючевые слова:
рассказ, произведение, писатель, введение, мотивация,
анализ, Последняя жертва войны»,«Счастье», «Фермерская ночь», «Я буду
пленником в снах», «Любовь», «Долгие ночи».
Annotation
The article presents a practical analysis of several stories by the people's writer
of Uzbekistan Utkir Khoshimov. An introduction to the author's prose works: "The
Last Victim of War", "Happiness", "Farmer's Night", "I Will Be a Prisoner in My
Dreams", "Love", "Long Nights".
Key words:
story, work, writer, introduction, motivation, analysis, “The last
victim of the war”, “Happiness”, “Farmer's night”,“I will be a prisoner in my dreams”,
“Love”, “Long nights”.
658
O‘zbek adabiyotida shunday asarlar borki, tili nuqtayi nazaridan e’tibor qaratsak,
o‘ziga xoslikni ko‘rish mumkin. Bu, albatta, yozuvchining mahoratiga bog‘liq.
Shuning uchun ham badiiy adabiyot inson kamoloti va ma’naviyatining rivojlanishida
o‘rni beqiyos. Ana shunday betakror asarlar mualliflaridan biri O‘tkir Hoshimovdir. U
o‘z xotiralarida shunday yozadi:
“Hamisha bir orzu bilan yashayman. Shunaqa kitob
yozsangki, uni o‘qigan kitobxon hamma narsani unutsa, asarni o‘qib bo‘lgan kuni
kechasi bilan uxlolmay, to‘lg‘onib chiqsa. Oradan yillar o‘rib asarni qaytadan qo‘liga
olganida tag‘in hayajonlansa…”.
O‘tkir Hoshimov adabiyotimizning atoqli vakili. O‘ndan ortiq roman va qissalar,
biri-biridan ta’sirchan ko‘plab hikoyalar, bir nechta dramatik asarlar muallifi.
U
hayot
qozonida qaynagan, yozuvchi sifatida hayotdan bir qadam ham ajramay qalam
tebratgan ijodkor edi.
Butun hayoti davomida amaliy va ijodiy ishni teng olib bordi. Adibning hayot
yo‘liga nazar tashlaydigan bo‘lsak, uning хat tashuvchi, musahhih, muхbir, gazetada
bo‘lim mudiri, nashriyotda va jurnalda bosh muharrir kabi kasblarda ishlaganiga ham
guvoh bo‘lamiz.
Biroq bir lahza bo‘lsa-da, adabiy ijod bilan aloqani uzgani yo‘q.
Uning nodir asarlari millatimizning oltin fondida o‘chmas iz qoldirgan. Uning
asarlari kitobxon ruhiyatini yuksaltiradi, uni hayajonga soladi. Asrning asl asarlari
muallifi aytganidek: “ijod degani betakror bo‘lmog‘i kerak”. Haqiqiy yozuvchi Xudo
ko‘ngliga solganini yozadi. O‘tkir Hoshimovning har bir qalb so‘zlari kitobxonga
o‘zgacha ta‘sir qiladi, hattoki yozuvchi o‘z tuygan xislarni ham kitobxon ko‘ngliga
joylaydi.
O‘tkir Hoshimov olamning go‘zalligi, insoniyatning shu go‘zalikka
munosabatini gumanizm mohiyati va qadr-qimmatini butun ijodi badiiy to‘qimalarga
yoyilib ketgan milliy ma’naviyat ifodasiga singdiradi. Har bir asarida o‘zgacha ma’no,
o‘zgacha tuyg‘ular taronasi bor. O‘sha taronani tushingan inson esa bemalol asarning
mag‘zini chaqa oladi va undan xulosa chiqara biladi. Har bir asari hayotiy voqealarga
659
asoslangan. Uning asarlarini o‘qir ekanmiz, xalqimiz insonlar hayotidagi tuyg‘ularni
qalban his qilamiz. Uning “Cho‘l havosi” nomli ilk qissasiga Abdulla Qahhor ta‘rif
berganida: “Birdan lov etib alanga bilan boshlangan ijodning kelajagi porloq bo‘ladi”
degan fikrlarni ham aytib o‘tadi. Haqiqatan ham shunday. Iste’dodli adib ilk asaridayoq
inson ma’naviyati, ruhiyati, hissiyoti tadqiqotchisi sifatida taniladi. Adibning asarlari
birgina O‘zbekistonda emas, balki chet davlatlarda ham sevib o‘qiladi.
Adib asarlarida nafosat tuyg‘usi g‘oyat kuchli. Hatto u aldangan odamning
tushkunlik ifodasida ham shu tuyg‘uni saqlab qolgan. Uning ijobiy qahramonlarining
ko‘pchiligi chaqaloqdek beg‘ubor, kapalakdek nafis, hissiyotli, o‘ta ta’sirchan qilib
tasvirlangan.
“Yozuvchining o‘quvchiga aytadigan dardi qanchalar kuchli bo‘lsa, asar tili
shunchalar biyron bo‘ladi” – deydi O‘tkir Hoshimov o‘z xotiralarida. Uning barcha
asarlarida dard juda kuchli. Chunki har bir asarida insonlarning, xalqning muammosi
yashiringan.
Hattoki,
kichik-kichik
hikoyalarida ham inson ma’naviyati
yuksaltiradigan, o‘tmishimizni o‘rgatadigan voqea-hodisalar bor. Bularga misol
tariqasida “Urushning so‘nggi qurboni” hikoyasini olishimiz mumkin.
Hikoya ikkinchi jahon urushining insoniyat turmush tarziga, jumladan, millat ps
ixologiyasiga ta’sirini aks ettiradi. Unda birgina urush tufayli qanchalar ayanchli
voqealar bo‘layotgani tasvirlangan. Hikoyada urushning zahri hech kimni chetlab
o‘tmagan. Hatto begunoh odamlarning ham qonini to‘kkan. Onalar umri davomida
faqat bolasi uchun yashaydi. Uning uchun jonini berishga ham tayyor turadi. Asar
qahramoni Umri xola qarigan bo‘lsa ham, uning gashtini ko‘rmay o‘tadi. Hikoyaning
voqealari hozirgi zamon yoshlariga erish tuyulishi, bo‘lmagan voqealardek ko‘rinishi
mumkin, lekin 2-jahon urushi davrida bundanda ayanchli hodisalar juda ko‘p bo‘lgan.
O‘tkir Hoshimovning bolaligi aynan ana shunday urush va urushdan keyingi
mashaqatli davrga to‘g‘ri kelgan. Urush davrlari insonlarning ongi, ruhiyati uchun ham
yomon ta’sir ko‘rsatgan. O‘sha paytdagi mafkura targ‘ibotidan iborat asarlar fondida
O‘tkir Hoshimovning asarlari qorong‘u osmonda porlagan mushak kabi eslanadi. Shu
ma’noda yozuvchi til birliklaridan, undalma va kirish so‘zlardan mahoratli
660
foydalanganligini qayd etish joiz. “Undalma bo‘lak tinglovchining diqqatini gapshakl
bilan anglatilayotgan fikrga jalb qilish uchun xizmat qiladi, bosh kelishikdagi sintaktik
birlik bilan ifodalanadi, undash ohangi bilan aytiladi. [1, 378] “Urushning so‘nggi
qurboni” asaridan olingan quyidagi gapdagi undalmaga e’tibor beramiz:
Do'stlaringiz bilan baham: |
