Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

Asosiy qism:
Ma'lumki, gimnastikada 5-6 yoshli bolalarni shu sport turiga tanlab olish, 
o'rgatish va shug'ullantirish jarayoni dastlabki tayyorgarlik bosqichiga taaluqlidir. 
Aynan shu bosqichda gimnastikaning dastlabki sir-asrorlari va fundamental negizlari 
hamda kelajakda turli miqyosda o'tkazilib boriladigan musobaqlarda muvaffaqiyatli 
ishtirok etish omillariga asos solinadi. Ko'pdan ko'p mutaxassis-olimlarning 
ta'kidlashicha, mazkur dastlabki jarayon raqobatbardosh sportchilarni tayyorlash 
tizimining boshlang'ich va ularning kelajak taqdirini hal qiluvchi bosqich deb tan 
olinishi lozim. Binobarin, jismoniy sifatlarni rivojlantirish jarayoni shunday tashkil 
etilishi lozimki, oldindan o'zlashtirilgan bir guruh mashqlar nafaqat boshqa turdosh 
mashqlar elementlariga o'rgatish masalasini engillashtirishi darkor, balki dastlabki 
o'zlashtirilgan mashqlar qayd etilgan turdosh mashqlarga o'rgatishda asosiy manba 
bo'lib xizmat qilishi maqsadga muvofiqdir. Bunga yetakchi texnik xususiyatlarga ega 
keng gimnastik mashqlar majmuasiga asosan ishlab chiqilgan muvofiq jismoniy va 
maxsus harakat tayyorgarligi hamohang bo'lishi mumkin. Tashkiliy va uslubiy jihatdan 
bunday ixtisoslashtirilgan tayyorgarlik nafaqat tasnifiy asosda uyushtirilishi kerak, 
balki maxsus tanlangan o'quv-trenirovka mashqlari yordamida olib borilishi muhim 
ahamiyat kasb etadi. 
Ma'lumki, yildan yilga gimnastik mashqlar dasturi yangicha mazmun va 
mohiyatga ega bo'lib, ijro etilayotgan harakat kombinatsiyalari borgan 
sarimurakkablashib borayapti. Binobarin, ushbu vaziyat gimnastik ko'p kurash turlari 
istiqbolini oldindan belgilab berish imkonini yaratadi (12,13). Bularning barchasi 
olimpiada o'yinlarining ommalasha borishi, ularning dasturlari va medallar sohiblari 
geografiyasining kengaya borishi hamda “katta” sportning professional va tijorat 
qiyofasiga kirib borayotganligi bilan bog'liqdir. Bu esa o'z navbatida mashg'ulot va 
musobaqalar yuklamasi hajmi hamda shiddatini ortishi (6), sportchilar mahoratining 
o'sishi, tayyorgarlikning yangi samarali uslub va vositalarini ishlab chiqish va amalga 

---

104 
tadbiq etish, “katta” sport yo'nalishidagi ilmiy-tadqiqot ishlarining jaddallashishi va 
shu jarayonni ta'minlashda qo'llanilidagan ilmiy-tadqiqot asboblarining yangi avlodini 
yaratilishi, malakali sportchilarning tayyorgarlik jarayonini kompyuter tizimi asosida 
nazorat qilish, sport anjomlari, uskunalari va sport kiyimlarini takomillashib borishiga 
asoslanadi. Sport industriyasining keng quloch yozishi, sport infrastrukturasining 
rivojlanib borishi, xalqaro musobaqalar taqvimining kengayishi, sportchi va 
murabbiylarning turli mamlakatlarda faoliyat ko'rsatishi (12,13), sport va ilmiy axborot 
hajmining ortib borishi, ilmiy-sport markazlari va ko'pdan-ko'p tayyorgarlik 
bazalarining tashkil etilishi bilan belgilanadi (26,). Shu bilan bir qatorda, ta‟kidlash 
joizki, «katta» sportga olib chiquvchi ko'p yillik tayyorgarlik tizimidan joy olgan 
dastlabki tanlov va sportga yo'naltirish jarayoni zamonaviy sportning o'ta dolzarb va 
fundamental ahamiyatga ega masalalardan biridir. Ishimizning dolzarbligi ushbu 
muammoni o'rganishga bo'lgan qiziqish nafaqat kamaymayapti, balki borgan sari ortib 
bormoqda. Iste'dodli sport zahiralarini tayyorlashda ro'y berishi mumkin bo'lgan ijobiy 
yoki salbiy natija «kalitini izlashga» mas‟ul trenerlar o'zlarining ijodiy faoliyatida 
nazarotchi 
pedagoglar, 
fiziolog, 
shifokor, 
ruhiyatshunoslar 
tadqiqotlariga 
asoslanadilar.
Xulosa:
Tadqiqot boshida yosh gimnastikachilar jismoniy sifatlarini yetarli darajada 
tez va samarali rivojlantirish qudratiga ega emasligi tasdiqlandi. Yosh gimnastikachilar 
jismoniy sifatlarini shakllantirishda ularning jismoniy va maxsus harakat 
tayyorgarligini samarali rivojlantirish «kuchi»ga ega hamda gimnastik elementlar 
xususiyati va koordinatsiyasiga mos mashqlarga alohida ahamiyat qaratish muhimdir.