Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

References 
1. David Scott."Education for innovation and independent learning", London 2014 
2. Virgina Smith Harvey. " Practical strategies to promote students success" 
Washington, 2007 
3. Star Cline, " The guid to creative independent study". Moskow, 1987 

---

866 
ФИО авторов: 
Axatova Sevara 
talaba 
Samarqand davlat chet tillar instituti 
Saodat Sattarova
Rus va adabiyot kafedrasi o’qituvchisi
Samarqand davlat chet tillar instituti 
Название публикации:
«RUS TILNI O’RGANISHDA YANGI SAMARALI 
METODLAR» 
Annototsiya: 
Ushbu maqolada rus tilini yanada takomillashtirish va o’rgatish 
samaradorligini oshirish.Katta yoshdagilarga,oliy ta'lim,o'rta maxsus va bog'cha 
yoshidagi til o'rganuvchilarga rus tilini qay tarzda o'rgatish.Ilmiy, ammaliy va nazariy 
tajribalar asosida yoritilib berilagan.Bundan tashqari maqola yoshlarni teran 
fikrlashga, nutq boyligini o'stirishga va chet tillarniurrakab o'rgatishga qaratilgan.
 
Kalit so’zlar:
rus tilining rivojlanishi,o’rgatishning 
yangi usullari.Til 
o'rganuvchilarning yoshlariga qarab qay yo'sinda o'rgatish metodlari. 
Rus tili – rus xalq tili jahonda keng tarqalgantillardan.Rus tili -Birlashgan 
Millatlar Tashkilotidagi rasmiy tildan biri hisoblanadi.Bugungi kunga kelib chet tillari 
ayniqsa rus tilini o’rganishga bo’lgan talab va qiziqish – shunchalik kuchaydiki, 
bog’cha yoshidagi bolalardan boshlab katta yoshdagi mutaxasislargacha rus tilini 
o’rgatishga harakatqilyaptilar. Bu ijobiy holat albatta,chunki til o’rganish o’sha tilda 
gaplashuvchi davlatlar madaniyati,tarixi va urf-odatlarini o’rganish bilan birga shaxsiy 
manfaatlar yo’lida ham eshiklar ochilishiga zamin yaratadi. 
Avvalo o’rganuvchi Yoshi qiziqishi va izchillik asosida til o’rganishga kundalik 
sarflaydigan darslik sifati mahoratli va bilimli o’qiyuvchi va til o’rganishdagi to’g’ri 
yondashuv usullari kabilarning ham yani til o’rganishda muhim ahamiyat kasb 
etadi.V.Gumbolidt"Til faoliyat mahsuli emas balki faoliyatidir", demak til faoliyati 
maxsuli sifatida diarxon( tarixiy) tushuncha bo'lsa,til faoliyati sifatida sinxorin ( 
zamonaviy) tushunchadir. V.Gumbolidt tilni doimiy tarraqqiyotda rivojlanishda 

---

867 
o'zgarishiga oladi va undagi o'zgarishlarini taraqqiyotini rivojlanishini mutloqo xaqli 
ravishda jamiyat bilan bog'liq xolda tariflaydi. Shunga ko'ra Gumbolidt har bir 
xalqning tilida shu xalqning tarixini madaniyatini,ma'naviyatini ummuman uning 
butun ma'naviy-ruxiy dunyosining namoyon bo'lishini takidlaydi.Rus tilini 
o’rganishni maqsad qilgan inson o’zi uchun Ruscha muhit yaratish ya’ni doimo Ruscha 
tinglab,o’qib yozib va gapirish maqsadga erishishning eng samarali 
usullaridir.KO’pchilik insonlar “Maxsus til kurslariga borsam albatta” chet tilini 
o’rganamandeb o’ylashadi.To’g’rirog’I chet tili kurslarini o’z maqsadiga erishishda 
ma’sul debo’ylashadi.Bu umuman noto’g’ri.”Shuni unutmangki o’zingiz uchun 
o’zingiz ma’sulsiz o’qituvchi o’rgatish uchun ammo saboqning 99% i o’zingizga 1% I 
o’qituvchiga bog’liq” – Alisher Absalamov samarali usullar kitobidan.Men olimnig 
fikriga qo’shilaman ya’ni saboqning 99% i bizdan 1% I ulardan.Uning uchun bizda 
rus tiliga bo’lgan qiziqish,bo’lishi kerak.Dunyodagi ilk sinxron tarjimalardan biri Kato 
Lomb asl mutaxasisligi kimyo fani bo’lishiga qaramay 8 tildan tarjima qilgan. 16 ta 
tilda muloqot qilishni uddalagan.Uning “Men tilni qanday o’rganaman “ nomli 
bestseller asarida xorijiy tilni o’rganishning oddiy va samarali usullari 10 ta qoidaga 
keltirib o’tilgan. 
1.Til o’rganish bilan imkon qadar har kuni shug’ullaning. 
Bu kuchli sport mashg’ulotlaridek ma’lum bir tizimga asoslangan mashq qilish 
muddatlaridan iborat bo’lishi lozim.Hech bo’lmaganda kun davomida 10-15 daqiqani 
yangi so’zlarni o’rganish va qaytarish uchun sarflash kerak. 
2.O’qishni rejalashtirib oling. 
Agar til o’rganishga ishtiyoq vaqt o’tgan sari kamayib borsa shaxsiy o’quv 
rejangizni yozib chiqing.Masalan biroz dars qilib keyin ko’chada sayr qiling yoki 
bo’lmasa musiqa tinglang. 
3.So’z birikmalaridan foydalaning. 
Alohida so’zlarni emas ularning bir-biriga bog’langan variantini konelist 
shaklida yodlashga harakat qiling. 

---

868 
4.Yon darftarcha tuzing. 
Yon daftarga qo’shimcha so’zlar va tayyor gaplarni yozib boring. 
5.Xotira bilan ishlang. 
Hayolda barcha ko’ringan narsalar reklama,musiqa so’zlari,dialoglar gazetadagi 
maqolalarni tarjima qilishga harakat qiling. 
6. Yod oling. 
Lug’atda tekshirilgan so’zlarni yodda saqlang. 
7.Iboralarni o’rganing. 
Muomalada keng qo’llaniladigan so’zlar idioma,ibora va hikmatli so’zlarni 
o’rganib boring. 
8.Nazariya bilan cheklanib qolmang. 
Adabiyot va gazetalar bilan qiziqing.O’rganayotga tilingizda so’lashuvchi 
insonlar bilan ko’proq muloqot qiling.Kato ham rus tilini Gogolning “O’lik qalblar” 
asari va lug’atlari orqali o’rganib boshlagan ekan. 
9.Xatolarni to’g’irlang. 
Xatolardan cho’chimang-hech qachon va hech nimani nazoratsiz qoldirmang. 
10.O’zingizga ishoning. 
Hech nimaga qaramay o’rganishda davom eting. 
Albatta ushbu qoida til o’rganishda samarali foyda beradi.Shu tavsiyalar asosida 
rus tilini o’rganishda yosh xususiyatlariga qarab quyidagi tavsiyalarni keltirib 
o’tmoqchiman. 
1.Maktabgacha tayyorlov bosqichida bola bilan ko’proq qiziqarli o’yin 
metodlari ertaklarni obrazli qilib o’qib berish, unga qiziq bo’lgan yoqqan mavzularda 
rus tilida suhbat olib borish. 

---

869 
2.Maktab davrida esa darsliklar bilan birgalikda qo’shimcha kitoblar bilan 
ko’proq va oila do’stlar davrasida rus tilida muloqotda bolish. 
3.O’qish jarayonidan keyin mustaqil o’rganuvchilar uchun aniq va qat’iy rejali 
tizim orqali o’rganish tavsiya etiladi.Chunki bu til orqali o’rganish asosiy o’rinni 
egallagan.Ya’ni boshqa kasb egalari tilni yaxshi o’zlashtirmagan bo’ladi.Uni 
muvaffaqiyatli yakunlash uchun aniq va qattiq maqsad qilib yondashish kerak bo’ladi. 
Men shu o’rinda misol qilib o’tmoqchimanki “Toshbaqa va quyon” ertakda 
toshbaqa sekin harakatlansada sabr va maqsadga sobitligi insonlarga o’rnak bo’ladi.Til 
o’rganayotganimizda meni tinglaydigan odam topilamydi demang.Hamma narsaning 
iloji bor muammo emas,siz oynaga qarb gapirib berishingiz mumkin (g’alati bo’lishi 
mumkin lekin maqsadga erishish uchun har qanday usulda foydalanishga arziydi).Rus 
tilini qolaversa boshqa tillarni o’rganishda yaxshi kayfiyat,ijobiy ichki ruhiy kechinma 
va yaxshi hordiq katta ahamiyatga ega.Toni Robinsning aytishicha eng yaxshi usul va 
qoidalar muvaffaqiyatning atigi 20% ini tashkil etadi,qolgan 80% I inson 
psixologiyasiga bog’liqdir.Mutaxasislarning etirof etishicha ijobiy ruh ichki 
kechinmani 
saqlab 
qolish 
va 
shakllantirish 
usullaridan 
ham 
kuchli 
hisoblanadi.Prizdentimiz Shavkat Mirzoyoyev aytganidek"Farzandlarimiz bizdan 
ko'ra kuchli,bilimli,dono va albatta baxtli bo'lishi shart"deydi. Mamlakatimizda ko'plab 
o'zgarishlar bo'moqda,ayniqsa ta'lim sohasida. Tol o'rhanishga ham imkoniyatlar katta. 
Bilim olish igna bilan quduq qazishdek gap.Shuning uchun yoshlarga bilim berishda 
zarur metodlardan foyadalanish kerak.Prizdentimiz Shavkat Mirziyoyev shunday 
deydi"Biz yoshlarga doir davlat siyosatini kech og'ishmasdan,qat'iyat bilan davom 
ettiramiz. Nafaqat davom ettiramiz balki bu siyosatni eng ustuvor vazifamiz sifatidan 
bugun zamon talab qilayotgan yuksak darajaga ko'taramiz.Yoshlarimizning mustaqil 
fikrlaydigan yuksak intellektual va ma'naviy salohiyatga ega bo'lib dunyo miqyosida 
o'z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo'sh kelmaydiga insonlar bo'lib kamol topishi, 
baxtli bo'lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini 
safarbar etamiz" Bizlarga berilayotgan imkoniyatlardan oqilona foydalnishimiz 
zarur.Ko'proq bilim olib O'zbekiston bayrog'ini ko'klarga ko'taraylik. 

---

870 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki til o’rganish majburiyat emas,sevimli 
mashg’ulot va hobbi sifatida qaralsa,uni o’rganish shuncha osonlashadi.Bu 
jarayonlarga qanchalik moslashish yoki qanchalik qiziqarli muhitni yaratish 
o’quvchining o’ziga bog’liq.Intizom ma’suliyatlilik va sabrlilik har qandsay yutuqning 
poydevoridir.Go’zal sabr – chiroyli baxt beriladi buni unutmang.