Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

 
II bosqich: 1931 yil - 1940 yilgacha;
 
III bosqich: 1941 yil - 1960 yilgacha;
 
IV bosqch: 1960 yil - 1970 yil o’rtalarigacha;
 
V bosqich: 1991 yil - hozirgi davrgacha.
 
O’zbekistondagi kasbga yo‘naltirish tizimining ayrim bo’g’inlari loyihalarini, shuningdek, 
yo’naltirish kasbiy maslahat hamda kasb tanlashning umum davlat tizimi loyihasini ishlab chiqish, 
oldimizdagi vazifalarni mutlaqo yangi deb hisoblash hamda kasbga yo’naltirish masalalarini 
psixologik pedagogik, tibbiy-biologik,ijtimoiy-iqtisodiy va texnika fanlarining “eski” muammolari 
darajasidan ajratib tahlil qilish noto’g’ridir. Yoshlarni mehnatga tayyorlash yangi masala emas,
hozir bu masalani ta’lim-tarbiya nazariyasi bilan uzviy birgalikda ko’rib chiqish lozim, kasbga 
yo’naltirish muammosiga ko’ra tarkib topgan ilmiy yo’nalishlarni rivojlantirish -eng muhim
vazifalardan biridir. 

---

455 
Ma’lumki qator mamlakatlarda kasbga yo’naltirish, kasb tanlashning amaliy jihatlari yaxshi 
rivojlangan. Ana shuning o’zi mazkur mamlakatlar tajribasidan ham foydalanish zarurligini 
ko’rsatadi. Mustaqil davlatimizda kasbga yo’naltirishning jahon tajribasida hisobga olinadigan 
va yangi demokratik jamiyatning asosiy prinsiplariga mos tizimini tashkil qilish va 
takomillashtirish lozim. 
Yoshlarni iqtidori,qiziqishi,salohiyati va ijtimoiy muhitidan kelib chiqqan holda ularni kasbga 
yo’naltirish va yo’l- yo’riq ko’rsatib, ilmiy amaliy maslahatlarni ko’rsatib borilishi hamda ulardagi
yangi kreativ fikrlar bilan ham tanishish va ulardagi yangi original fikrlarni qayd qilib borish kerak. 
O’tgan yillar mobaynida kasbga yo’naltirish va kasbiy maslahatlar ilmiy tadqiqotlarning davlat 
rejasida ko’zda tutilgan edi. Ilmiy izlanishlar va ishlanmalarni davlat yo’li bilan rejalashtirish, 
olimlarning eng muhim muammolari ustida jamoa bo’lib ish olib borishlari, nazariya bilan 
amaliyotning birligi muhim ahamiyatga egadir. 
Bitiruvchi kadrlarning o’zlariga bo’lgan ishonchi va yana ish faoliyati uchun ularga zarur 
bo’ladigan ma’lumotlar, talabalik davrida nimalarga ko’proq e’tiborini qaratishi lozimligi haqida 
ko’proq bosh qotirishi-bu amaliyot davrida ko’proq ko’zga tashlanib borilishidadir. Shuning bilan 
birgalikda har bir yosh kadr o’zidaki bor yutuq kamchiligini aniqlashida ham bu amaliyotlar ular
uchun katta ahamiyat kasb etilishini bildiradi.Shu sababli O’zbekistonda bugungi kunda
Pedagogika ilmiy fanlari tadqiqot institutida kasbga yo’naltirish sektori ishlay boshladi. 
Kasbga yo’naltirish bilan yangi shug’ullanuvchi yangi tuzilgan va qayta tashkil etilgan
bo’limlarning vazifasi tuman, viloyat va respublika miqyosida rahbarlikning tashkiliy
tajribalarini umumlashtirishdan va kasbga yo’naltirish boshqarmasi bo’g’inlari ishini
kuchaytirishning tashkiliy metodik tadbirlarini ishlab chiqish va tajribada tekshirib ko’rishdan 
iboratdir. Kasbga yo’naltirish ishini aniq va puxta rejalashtirish bilangina maktab hududida
barcha tashkilotlarining kuch-g’ayratlarini muvofiqlashtirish mumkin.
Rejada kasbga yo‘naltirish ishining tartibi, izchilligi, uni amalga oshirish usullari va vositalari k
o’rsatiladi. Bunday rejani tuzishda mehnat o‘qituvchisi albatta qatnashishi kerak.
Kasbga yo‘naltirish kengashining tashkiliy sektori hududdagi barcha jamoatchi kasbga
yo‘naltiruvchilarning ishini muvofiklashtirib turadi va nazorat qiladi. 
Bugungi kunda Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ta’limidagi islohatlar va yosh pedagoglarni 
yetuk psixolog qilib tarbiyalashdan iborat hisoblanadi.Bundan ko’rinib turibdiki jamiyat 
psixologlarga ehtiyoj sezmoqda.Buning natijasida yosh psixologlarni har tomonlama bilimli, o’ziga 
ishongan va yetuk kadrlarni yetkazib berish zaruriyati ko’riladi.Shu o’rinda savol paydo 
bo’ladi.Xo’sh yosh psixologlarni yuqoridagidek kuchli bilimli mutaxassis qilib yetkazishimiz uchun 
nimalarga ahamiyat berishimiz kerak? Aslida ularning o’zlari bu kasbni tanlashlarida oldilariga 
qanday maqsad qo’yishgani va o’zlaridagi kamchiliklari va takliflari o’rganilib chiqish maqsadida 

---

456 
tadqiqot ishlari olib borildi. Oliy ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan bitiruvchi talabalar
qatnashdi. 
Tadqiqot quyidagicha so’rovnoma o’tkazish orqali olib borildi. 
1.Siz o’z tanlagan kasbingiz bo’yicha o’zingizdagi muammolaringiz? 
2.Siz tanlagan kasbingizdagi muammolar bo’yicha taklif va mulohazalaringiz? 
3. Siz tanlagan kasbingizdagi muammolarning yechimi sizningcha qanday? 
Yuqoridagi so’rovnoma Psixologiya ta’lim yo’nalishi tahsil olayotgan 38 ta talabadan va amaliy 
matematika yo’nalishida tahsil olayotgan 42 ta talabadan so’rovnoma o’tkazildi. 
So’rovnoma natijalariga ko’ra: 
3-kurs amaliy matematika yo’nalishi talabalari so’rovnoma ko’rsatkichi quyidagi jadvalda keltirildi: 
3-kurs amaliy matematika (42 ta talaba) 
1-jadval 
Yuqoridagi jadvaldagi ko’rsatkichni tahlil qiladigan bo’sak talabalar misol va masala yechishida 
o’zlarining bilim va malakalarining yetishmasligini 30,9 %, 
Murakkab misol va masalalarni javobi ko’rsatilmagan bo’lsa, ishlash natijasida misollarning 
javobi xato bo’lishidan qo’rqishi 14% ni, kasbiy tayyorgarlikda vaqtni noto’g’ri taqsimlanishi 9,5% 
ni ko’rsatgan bo’lsa, o’z kasblarini o’zlashtirishda diqqatining tez-tez chalg’ishini 14% talabalar
ko’rsatganlar. 
Murakkab misol masala ishlashdan ko’ra oson misol ishlashni afzal ko’radigan ya’ni erinchoqlik 
qilishni 19%, shu yo’nalish oilaviy kasb bo’lganligi,ya’ni ota kasbni tanlaganliklarinini 9,5% , o’z
kasbini yetuk mutaxassisi bo’lishni maqsad qilib va yana bilimlarini chuqqurroq o’zlashtirish va 
mustahkamlash maqsadida magistraturada o’qishni davom ettiraman kabi javoblar 4,76 % da 
aniqlandi.
Kasbiy tayyorgarlik bilan bog’liq muammo nimada? 
1 2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 11 
12 
13 14 15 
11.
Bilim 
yetishmasligi 
misol yechishda