|
REFERENCES
1.
A.D.Novikov, A.P.Matvееv Jismoniy tarbiya nazari va mеtodikasi.
Toshkеnt
«O’qituvchi» 1982 yil. 1 tom.
2.
V.M.Kachashkin. Jismoniy tarbiya mеtodikasi. Toshkеnt «O’qituvchi»
1982 yil.
3.
Jismoniy madaniyat dasturi. Toshkеnt 1998 yil
4.
I.A.Karimov. Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik. Toshkеnt
«O’zbеkiston» 1993 yil.
5.
I.Karimov. Halollik va fidoyilik - faoliyatimizning asosiy mе'zoni bo’lsin.
Toshkеnt «O’zbеkiston» 1994 yil
6.
I.Karimov. Yuksak Mutaxassislar - taraqqiyot omili. Toshkеnt
«O’zbеkiston» 1995 yil.
7.
Barkamol avlod O’zbеkiston taraqqiyotining poydеvori. Toshkеnt 1997
yil.
8.
Umumiy o’rta ta'limning davlat ta'lim standarti va o’quv dasturi. Toshkеnt
1999 yil, 6-maxsus son.
9.
L.P.Matvееv. Tеoriya i mеtodika fizichеskoy kulturi M. «FIS» 1997 yil.
10.
B.A.Ashmarin. Tеoriya i mеtodika fizichеskogo vospitaniya
M.Prosvеhеniе 1990 yil.
11.
I.Usmonxo’jaеv T. S. Jismoniy tarbiya darsi matеriallari «O’qituvchi»
1975 yil.
171
ФИО автора:
Ziyodova Fotima A’zam qizi,
Buxoro viloyati Shofirkon tumani 44 – umumta’lim maktabi boshlang‘ich sinf
o‘qituvchisi
Название публикации:
«BOSHLANG'ICH SINFLARDA MATEMATIKA
FANINI O'QITISH VA MASALALAR ISHLASH HAQIDA TUSHUNCHALAR
BERISH»
Annotatsiya:
Ushbu maqolada boshang’ich ta’limda matematika fani, uning
o’rgatilishi, ilk bosqichlarda o’qitish metodikasi va masalalar ishlash usullari,
shuningdek darslarni to’g’ri tashkil qilish haqida so’z yuritiladi.
Kalit so’zlar:
matematika, to’garak, metodika, matematik ro’znoma, ekskursiya,
boshlang’ich ta’lim
Boshlang'ich sinf o'quvchilariga matematikani muvaffiqiyat bilan o'qitish uchun
mehnat faoliyatini boshlovchi o'qituvchi matematika o'qitishning ishlab chiqilgan
tizimini, ya'ni boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasini egallagan
bo'lishi va shu asosda mustaqil ravishda ijodiy ishga kirishishi kerak.
Matematika boshlang'ich ta'lim metodikasining predmeti quyidagilardan iborat:
1.
Matematika o’qitishdan ko‘zda tutilgan maqsadlarni asoslash. (nima uchun
o'qitiladi).
2.
Matematika o'qitish mazmunini ilmiy ishlab chiqish (ya'ni matematikadan qaysi
material boshlangich sinflarda o'rganilishi, nima uchun aynan shu material
tanlanishi, boshlangich sinflarda kursning har qaysi ayrim masalasi
umumlashtirishning qanday darajasida o'rganilishi, mavzular qanday tartibda
o'rganilsa, eng ratsional bo'lishi ko'rsatiladi).
3.
O'qitish metodlarini ilmiy ishlab chiqish. (qanday o'qitish kerak, ya'ni oquvchilar
hozirgi kunda zarur bo lgan bilim, malaka, ko nikmalarni va aqliy qobiliyatlarini
egallab oladigan bolishlari uchun oquv ishlari metodikasi qanday bo'lishi kerak?
172
Masalan, 10 ichida sonlarni qo'shish va ayirishni qanday o'rganish kerak,
jumladan, bu mavzuda qo'shishning o'rin almashtirish xossasini qanday ochib
berish kerak?).
4.
O'qitish vositalarini - darsliklar, didaktik materiallar, ko'rsatma - qo'llanmalar va
texnik vositalarni ishlab chiqish (nima yordamida o'qitish?). kerak!
Boshlang‘ich maktabda matematika o’qitish metodikasida mustaqil va nazorat
ishlari, o’quvchilardan individual yozma so‘rov o‘tkazishning samarali vositalari
yaratilgan. Ba’zi didaktik materiallar dasturning chegaralangan doiradagi
masalalarining o‘zlashtirilishini reyting tizimida nazorat qilish uchun, boshqalari
boshlang‘ich maktab matematika kursining barcha asosiy mavzularini nazorat qilish
uchun mo‘ljallangan. Ayrim didaktik materiallarda (ayniqsa, kam komplektli maktab
uchun mo‘ljallangan)
o’qitish xarakteridagi materiallar, boshqalarida esa nazoratni amalga oshirish
uchun materiallar ko‘proqdir.
Boshlang‘ich maktab matematikasida barcha didaktik materiallar uchun
umumiy topshiriqlarning murakkabligi bo‘yicha tabaqalashtirilishidir. Bu materiallar
tuzuvchilarning g‘oyasiga ko‘ra ma’lum mavzu bo‘yicha topshiriqning biror usulini
bajarishi o’quvchining bu mavzuni faqat o‘zlashtirganligi haqidagina emas, balki uni
to‘la aniqlangan darajada o‘zlashtirganligi haqida ham guvohlik beradi.
Matematika o’qitish metodikasida “o’quv materialini o‘zlashtirilish darajasi”
tushunchasining mazmuni to‘la ochib berilmagan.O’qituvchilar uchun qo‘llanmalarda
didaktik materialning u yoki bu topshirig‘i qaysi darajaga mos kelishini aniqlashga
imkon beradigan mezonlar aniq emas.
Amaliyotda o’qituvchilar ko‘pincha biror topshiriqning usullarini biri
boshqalaridan soddaroq yoki murakkabroq deb aytadilar. Bundan tashqari, didaktik
materiallar qanchalik san’atkorona tuzilgan bo‘lmasin, ularning mazmuni va
tuzilishida qanchalik sermahsul va chuqur g‘oyalar amalga oshirilmasin, ular baribir
173
barcha metodik vazifalarni tezda hal etishga qodir emas, chunki hech qanday
o‘rgatuvchi mashina O’qituvchining intuisiyasini, ya’ni hissiyotini almashtira olmaydi.
Matematik masalalar yechish matematika o`qitishning muhim tarkibiy qismidir.
Masalalar yechmasdan matematikani o`zlashtirishni tasavvur ham etib bo`lmaydi.
Matematikada yechishning nazariyasini amaliyotga tadbiq qilishning muhim yo`lidir.
Masalalar yechishning boshlang`ich sinflarda o`rganiladigan u yoki bu nazariy
materiallarni o`zlashtirish jarayonida muhim rolni va o`quvchilarni fikrlash
qobilyatlarini o`stiradi muhim ro`l o`ynaydi. Masalalar amaliy ishlar sistemasi asosida
tuziladi. Bu degan so`z har bir yangi tushunchani tarkib toptirish har doim bu tushuncha
ahamiyatini tushuntirishga yordam beradigan uning qo`llanishini talab qiladigan u yoki
bu masalani yechish bilan amalga oshadi.
Bоlа mаktаbdаgi mаshg’ulоtlаrning birinchi kunidаyoq mаsаlа bilаn uchrаshаdi.
O’quvchilаrning qаndаy хаyotiy tаjribа vа bilimgа egа ekаnini аniqlаsh mаqsаdidа
o’qituvchi o’quvchigа eng sоddа mаsаlа оrqаli murоjааt qilаdi. Mаsаlаn: "Sеning
to’rttа qаlаming bоr edi, sеn yanа bittа qаlаm оlding. Sеndаgi qаlаmlаr nеchtа bo’ldi?"
Mаtеmаtik mаsаlаlаr o’quvchilаrgа mаtеmаtik tushunchаlаrni to’g’ri
shаkllаntirishgа, uni o’rаb turgаn muhitni chuqurrоq аnglаshgа, shu bilаn birgа
mаsаlаlаr еchishgа bоlа tаfаkkurining rivоjlаnishigа yordаm bеrаdi. Eng аsоsiylаridаn
yanа biri mаsаlаlаr еchish оrqаli o’quvchi to’rtаlа аrifmеtik аmаl vа ulаrning
хоssаlаrini puхtа o’rgаnаdi.Mаtеmаtikа tili rivоjlаnаdi. qisqаsi, mаsаlаgа bu nаzаriya
bilаn аmаliyotni bоg’lоvchi muhim zvеnоdir.
Masalalarni yechishda predmetga bo`lgan qiziqish rivojlanadi, umuman
mustaqillik, erkinlik, talabchanlik, mehnatsevarlik, maqsadga intilishlik rivojlanadi.
Bolalar masala tuzilishi bilan ikkinchi yoki uchinchi mashg`ulotda tanishadilar. Ular
masalada shart va savol borligini bilib olishadi, masala shartida kamida ikkita son
bo`lishligi alohida ta`kidlanadi. Masala ustida ishlah uning mazmunini o`zlashtirishdan
boshlanadi. Masala mazmunini yaxshi tushunish uchun o`quvchilarni har biriga uning
matnini eshittiribgina qolmay, balki uni mustaqil o`qib chiqishlari ham kerak.
174
Agar masala sharti bosh qotiradigan bo`lsa o`quvchilarga masala mazmunini
mustaqil o`ylab ko`rshlari uchun bir-uch minut vaqt berish maqsadiga muvofiqdir.
Boshlang`ich sinflar matematika darslarida arifmetik amallar xossalari va usullarini
o`rganishda o`ziga xos bo`lgan qonunyatlarni ko`paytirish amaliga teskari amal
sifatida muvofiqlikda o`rganilishini talab etsa, ikkinchi tomondan maxsus hollarni
tahlil etishda amallardagi xos xususiyatlar bilan taqqoslash muhim ahamiyat kasb
etadi. Bu esa o`quvchilarni ikrlashlarini o`stirishga ijobiy ta`sir ko`rsatadi.
Boshlang`ich sinf matematika darslarida masalalar yechishda o’quvchilarda
hisoblash malakalarini o’stirish orqali matnli masalalar yechishdagi qo’llaniladigan
pedagogic texnologiyalardan foydalanish maqsadida masalalar to’plamlari,
multimedia va grafik vositalarni tayyorlash yo`lga qoi`yilsa boshlang`ich matematik
ta`lim samaradorliugini oshirishda ijobiy natijalar beradi deb hisoblaymiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
