Mehtar nazorat qilib brogan Vaqf yerlaridan olinadigan foyda hisob kitobi va taqsimoti bilan mutavalli

XIX asr oxirida- qoraqalpoqlarning ilk yozma asarlari paydo bo'la boshladi

Kunxo'ja (1799-1880), Otash Olshinboy (1788-1875), Aji­niyoz (1824-1878)

Jadidchilik g`oyalarining keng yoyilishida “Tarjimon” gazetasi katta o`rin tutdi. Ismoil Gaspiralining 1893-yilda Toshkent, Samarqand va Buxoroga tashrifi ma`rifatparvarlik g`oyalarining keyingi rivojida turtki bo`ldi. 1893-yilda Buxoro amirligida birinchi yangi usul maktabi faoliyat ko`rsata boshladi.

1910-yildan boshlab Buxoroda jadidchilik harakati tashkiliy tus olib, siyosiy tashkilot sifatida shakllana boshladi

Xiva xonligida jadidchilik ikkita oqimdan iborat bo'lib, uning o`ng oqimi Bosh vazir Islomxo'ja boshchiligida xonlik-dagi savdo-sanoat korxonalari egalari hamda yirik boylarning vakillarini birlashtirdi. Mazkur oqim o'z oldiga mamlakatda xon hokimiyatini saqlab qolgari holda islohotlar o'tkazilishini maqsad qilib qo'ydi. So'l oqim esa qozikalon Bobooxun Salimov rahbarligida sarmoyadorlar, hunarmandlar va boshqa tabaqa vakillarini birlashtirgan edi. Ular yangi usul maktablarini tashkil qilish orqali xalq ommasini siyosiy faolligiga erishmoqchi bo'ldila