Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi


Konstruksion materiallar va metallar korroziyasi



Download 7,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet117/248
Sana06.07.2021
Hajmi7,26 Mb.
#110577
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   248
Bog'liq
ABw9KJIO6mmD3xRs2QpJyCrMmSGNqx07VZpbfi7a

5.10.Konstruksion materiallar va metallar korroziyasi 
Kishilar  ehtiyoji  uchun  metallarni  kirib  kelishi  va  metallurgiya  sanoatini 
rivojlanishi bilan metallarni emirilish sabablari ustida ko‘proq o‘ylashga to‘g‘ri 
keldi
 
Metallar  korroziyasi  va  metallarni  korroziyadan  ximoya  kilish  to‘g‘risidagi 
ta’limotga  asos  solgan  olim  M.V.Lomonosovdir.  Lomonosov  XVIII  asrning 
urtalarida  kislotalarning  metallarga  ta’sirini  tekshirar  ekan,  metallarning 
korroziyalanish  xodisasi  tuzlarning  suvda  erish  xodisasidan  katta  fark  kilishini 
aniqladi,  metallarning  passiv  xolatini  kashf  etdi  va  ularning  oksidlanishida 
bo’ladigan  xodisalarning  moxiyatini  birinchi  bo‘lib  tushintirdi.  SHveytsariya- 
lik  fizik-kimyogar  Artur  de  lya  Riv  1830  yilda  toza  ruxning  va  metall 
kushimchalari bilan ifloslangan ruxning kislotada erishiga oid tajribalar asosida 
mikrogal’vaniq  elementlar  to‘g‘risidagi  gipotezani  ilgari  surdi,bu  gipotezaga 
ko’ra  kislotaga  tushirilgan  metall  sirtida  mikroskopik  gal’vaniq  juftlar  xosil 
bo’lishi  xisobiga  metall  koroziyalanadi,  bunda  metallning  uzi  anod  vazifasini, 
kushimchalarning zarrachalari esa katod vazifasini bajaradi.  
  Metallarningtashqimuxit  bilan  uzaro  fizika-kimyoviy  ta’siri    oqibatida 
emirilishi  metallar  korroziyasi  deyiladi.  Korroziya  atamasi  lotincha  sorrodere 
suzidan  olingan  bo‘lib,  uning  ma’nosi  emirmoq  demakdir.  Metallar 
korroziyalanganda  ularning  fizikaviy  va  mexaniqaviy  xossalari  pasayib  ketadi. 
Korroziya  xodisasi  mexanizmlarning  ishkalanuvchi  qismlari  orasidagi 
ishkalanishni  kuchaytiradi,  jixozlarning  metall  qismlarining  elektrik  xossalarini 
pasaytiradi. 
  Metallarning  korroziyalanishi  katta  zarar  keltiradi.  Keltirilgan  zarar 
miqdorini quyidagilar belgilaydi: 


 146 
 
 
1)  Korroziyalanishdan  yaroksiz  xolga  kelgan  jixozlarni  yoki  ularning 
yaroksiz xolga kelgan qismlarini almashtirish uchun sarflanadigan mablag; 
2)  Korroziyalanishdan ximoya kilish ishlari uchun ( gal’-vaniq , metall, lok 
yoki buyovchi moddalar bilan koplash , ingibitorlar ishlatish va x.k.) sarflangan 
xarajatlar ; 
3)  Korroziyalaniщdan  kukunga  aylanib  butunlay  yaroksiz  xolga  kelgan 
metallar narxi belgilaydi. 
  Mutaxassislarni  xisobiga  ko’ra  har  yili,  korroziyalanish  natijasida  isrof 
bo’ladigan  metallarning  miqdori,  dunyo  bo’yicha  olganda,  suyuklantirib 
olinadigan  barcha  qora  metallning  10-15  %  ga  to‘g‘ri  kelar  ekan.  Bundan 
tashqari  korroziyalanish  natijasida  jixozlarning  ishlab  chikarish  kuvvatlarini 
kamayishi,  suyuqlik  va  gazlarni  ularning  tirqish  va  teshiklaridan  oqib 
isroflanishi,  ishlab  chiqariladigan  maxsulotlarni  korroziyalanish  mahsulotlari 
bilan ifloslanishi, korroziyalanish natijasida paydo bo’lgan teshik va tirkishlarni 
yamash uchun mehnat, mablag va kushimcha metallar sarflanishi va x.k. lar xam 
korrziyalanishdan  vujudga  kelgan  xarajatlarga,  ya’ni  zararga  kiradi.  O’rtacha 
qilib  olganda  xar  yili  korroziyalanishdan  kuriladigan  zarar  AQSH  da  15  mlrd. 
dollarga,  Angliyada  1,5  mlrd.  funt  sterlinga,  GFR  da  7  mlrd.  markaga  va  x.k. 
boshqa  davlatlarda  xam  shu  katori  sarf-xarajatga  to‘g‘ri  keladi.  Har  yili  ishlab 
chiqariladigan kora metallning 20-30 mln. tonnasi korroziyalanishga sarflangan. 
Xalq  xo’jaligiga  keltiriladigan  zarar  har  yili  14-15  mlrd.  So’mni  tashkil  etgan 
(1990 yilgacha bo’lgan ma’lumot). Ma’lumki metalldan yasalgan jixozlar narxi 
metallning uz narxidan bir necha yuz marta kimmat turadi va shunday jixozlarni 
korroziyalanishi natijasida  ular yaroksiz holga keladi. 
Xulosa  qilib  aytganda  korroziyalanish  natijasida  metall  buyumlar  uzining 
kimmatli  texnik  xossalarini  ya’ni  kattikligini,  yaltirokligini,  mexaniq 
pishikligini, elektirik xossalarini va shuningdek boshqa sifatlarini yukotadi. SHu 
sababli  metallarning  korroziyalanishiga  qarshi  ko’rashish  choralarining 
axamiyati  juda  katta  bo‘lib,  metallarni  korroziyalanishdan  saklaщ  davlat 
axamiyatiga ega bo’lgan muxim masalalardan biri xisoblanadi..  


 147 
 
 
 

Download 7,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   248




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish