Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

 
 
 
4.11. Ustyopma plitalar 
Ustyopma  plitalar  tomdan  tushgan  og‘irlikni  devorlarga  uzatadi.  Eng  keng 
tarqalganlari P-simon qirrali plitalar bo‘lib, ularning o‘lchamlari 3X6 va 3X12m 
bo‘ladi  bu  turdagi  plitalar  25-30  mm  qalinlikdagi  tokchadan,  taxminan  1  m 
qadam bilan joylashgan ko‘ndalang qirralardan (qovurg‘alardan) va ikkita bosh 
qirra  (qovurg‘a)  dan  iborat.  Tokcha  payvand  to‘r  bilan  armaturalanadi, 
ko‘ndalang  qovurg‘alar  payvand  karkaslar  bilan,  bo‘ylama  qovurg‘alar  esa 
oldindan zo‘riqtirilgan simli yoki kanatli armatura bilan mustahkamlanadi. 

---

 104 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.14-rasm. Ustyopma plitalar chizmasi 
 
O‘lchamlari 3X6 va 3X12 m bo‘lgan 2T ko‘rinishidagi ikki konsolli qirrali 
plitalar  ham  keng  tarqalgan.  Ularda  bo‘ylama  qovurg‘alar  orasidagi  masofani 
o‘zgartirish  mumkin  bo‘lgani  tufayli  tokchadagi  eguvchi  momentlar  kamayadi 
va bir qiymatli bo‘lib qoladi (5.14rasm, a). 
Bu  ko‘ndalang  qovurg‘alardan  voz  kechishga  va  plitani  armaturalashni 
soddalashtirishga imkon beradi. Rejada bir xil o‘lchamdagi ikki turdagi  plitaga 
sarflanadigan  materiallarning  texnik  iqtisodiy  ko‘rsatkichlari  taxminan  bir  xil 
(5.1-jadval). 
Oraligi  12  m  bo‘lgan  plitalarning  ustyopma  konstruksiyasini  butun  tizimi 
tarkibida qo‘llanilgan holda oralig‘i 6 m li plitadagiga qaraganda ancha tejamli 
ish  bajariladi,  chunki  1m
2 
ustyopmaga  ketadigan  materiallarning  solishtirma 
sarfi  (etakchi  konstruksiyalarni  ham  hisobga  olganda),  shuningdek  montaj 
qilishda mehnat unumi ancha pastdir. 
5.1- jadval 
Plita turi 
 
Plita 
massasi, t 
 
Betonning 
keltirilgan 
qalinligi, sm 
Buylama 
qovurgalarni 
arma-
turalashda  plitaga  sarflana-digan 
po‘lat, kg 
 
 
 
 
 
 
Sterjenь 
 
Kanat 
yoki 
juda 
mustahkam sim 
3x12m o‘lchamli 
qovurg‘ali 
6,5 
 
7,65 
 
265-391 
 
205-288 
 
3x6m  o‘lchamli 
qovurg‘ali 
2,8 
 
5,3 
 
70-101 
 
56-70 
 

---

 105 
 
 
3x1 
2m 
o‘lchamli 2T 
6,8 
 
7,65 
 
330 
 
237 
 
3x6m  o‘lchamli 
2T 
2,38 
5,3 
85 
63 
 
Binolarning  ustini  yopish  uchun,  shuningdek,  devorlarning  bo‘ylariga  bir 
bo‘ylama to‘sinlarga ko‘ndalang yo‘nalishda joylashtiriladigan 3x18 va 3x24 m 
li  ikki  yoqlama  og‘ma  yirik  o‘lchamli  plitalar  qo‘llaniladi.  Bunday  plitalarning 
bo‘ylama  qovurg‘alarining  balandligi  o‘zgaruvchan  bo‘ladi  va  plitaning 
chetlarida (P simon plitalarda) yoki plita enining 0,25 qismiga teng (2T turidagi 
plitalarda) masofada joylashadi.