Mehnat unumdorligi statistikasi

«Mehnat statistikasi» da qo’llaniladigan usullar

«Mehnat statistikasi» o’z amaliy faoliyatida «Statistikaning umumiy nazariyasi» ishlab chiqqan usullardan foydalanadi. Avvalo shuni ta’kidlash lozimki, mehnat munosabatlari sohasidagi barcha hodisa va jarayonlar dinamikada hamda o’zaro bog’liqlikda ko’rib chiqiladi.
«Mehnat statistikasi» zarur aхborotni to’plashda oldindan ishlab chiqilgan dasturlarga ko’ra, belgilangan muddatda zarur aхborotni olish imkonini beradigan statistik kuzatish usulidan foydalanadi. Bu aхborotni olish uchun yalpi va noyalpi kuzatishning barcha turlaridan foydalaniladi. Kuzatish usulini tanlash ko’p sonli omillar: tadqiqot maqsadi; tadqiqot dasturi; moddiy, moliyaviy va mehnat resurslariga bog’liq.
Aхborot olingandan so’ng uning nazorati amalga oshiriladi. Bunda «Mehnat statistikasi» nazoratning quyidagi turlaridan foydalanadi:

• 
  
  statistik, bunda kuzatish ob’ektlari qamrovining to’laligi; barcha zarur grafa va qatorlar to’liq to’ldirilganligi; zarur rekvizitlar; manzil, sana, imzo, muhrlarning borligi tekshiriladi;
  
• 
  
  arifmetik, u miqdoriy bog’langan ko’rsatkichlarga asoslanadi(masalan, tashkil etuvchi elementlar yig’indisi yakundan katta bo’la olmaydi);
  
• 
  
  mantiqiy, u sifat bog’lanishiga asoslanadi (masalan, 5-6 yoshli bola oliy ma’lumotga ega bo’la olmaydi).
  

Olingan statistik aхborotning sifati tekshirilgach, uni jamlash va guruhlash amalga oshiriladi.
Statistik ma’lumotlarni jamlash oldindan tuzilgan dastur bo’yicha guruhiy va umumiy yakunlarni olishdir. Guruhlash o’rganilayotgan birliklar majmuini o’rganilayotgan belgilariga muvofiq, miqdoriy va sifatiy guruhlarga taqsimlashdan iborat. SHunday qilib, miqdoriy guruhlash miqdoriy ifoda (masalan, iqtisodiyotda band bo’lganlar soni, ishsizlar soni, daromad hajmi va boshqalar bo’yicha guruhlash)ga ega bo’lgan belgilar (ko’rsatkichlar)ga asoslanadi, sifatiy guruhlash asosida esa miqdoriy ifodaga ega bo’lishi mumkin bo’lmagan ko’rsatkichlar (masalan, mehnatga layoqatli aholi sonining jinsi va yoshi hamda ijtimoiy-kasbiy guruhlari va h.k.) yotadi.
«Mehnat statistikasi» bo’yicha aхborotni jamlash va guruhlash keyingi tahlil uchun boshlang’ich material хizmatini o’taydigan ko’rsatkichlarning ma’lum tizimiga ega bo’lish imkonini beradi. Bunda ham statistika umumiy nazariyasi ishlab chiqadigan usullardan foydalaniladi.

Sodir bo’layotgan hodisa va jarayonlarning hajm va darajalarini ifodalaydigan