|
O’qitish usullari:
|
Tushuntirish , ko’rsatma berish , kitob bilan ishlash , mashq.
|
O’qitish vositalari:
|
Ma’ruzalar matni , yozuv taxtasi , darslik, namunalar.
|
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli:
|
Yakka tartibda , jamoaviy , guruhiy.
|
O’qitish sharoiti:
|
Guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona
Tezkor-so’rov, savol-javob, test,
|
Qayta aloqaning usul va vositalari:
|
Savol javob , misol va mashqlar , bajarilgan o’quv topshiriqlarini baholash.
|
Ish bosqichlari va vazifalar
|
Faoliyat mazmuni
|
O’qituvchi
|
Ta’lim oluvchi
|
1-O’quv mashg’ulotiga kirish(5daq.)
|
Tashkiliy qism:
O’quvchilarni mashg’ulotga tayorgarligi va davomatini tekshiradi.
|
Mashg’ulotga tayorlanadilar
|
2-bosqich.
Аsosiy
(65daq.)
|
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarga savollarberadi, ularni baholaydi.
Maqsad va vazifani belgilanishi:
Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va o’qitish natijalari bilan tanishtiradi.
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi;
O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarini baholash mezoni va ko’rsatkichlari bilan tanishtiradi (-ilova).
Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish:
Tezkor – so’rov, savol - javob, aqliy hujum, pinbord, “o’ylang va juftlikda fikr almashing”, va boshqa texnikalar orqali bilimlarini faollashtiradi.
Yangi o’quv materiali bayoni:
Nazariy mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o’qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Аsosiy holatlarni yozdiradi;
Yangi o’quv materiallarini mustahkamlash:
Мustahkamlash uchun savollar beradi. Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma’lum qiladi;
Bajarish jarayonini kuzatadi, maslahatlar beradi.
|
Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasini yozib oladlar.
Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar.
Yozib oladilar. Diqqat qiladilar.
Diqqat qiladilar. Savolaga javob beradilar.
Topshiriqni bajadilar.
Кichik guruhlarga bo’linadilar.
Кichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishadilar.
Har bir guruh o’z topshiriq varaqlari bo’yicha faoliyatini boshlaydi.
Har bir guruh sardorlari chiqib o’z ishlarini taqdim qilishlarini aytadi.
Berilgan qo’shimcha savollarga javob beradilar.
Guruh ish natijalarini o’zaro baholaydilar. Мa’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
|
3- bosqich bosqich Yakuniy
(10 daq.)
|
Маshg’ulot yakuni:
Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag’batlantiradi.
Uyga vazifa berilishi:
Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo’riqnoma beradi.
|
Baholari bilan tanishadilar.
Тоpshiriqni yozib oladilar.
|
|
Xavfsizlik avtomatini tekshirish rostlash tizimini sochib tashlangandan so’ng amalga oshiriladi. Xavfsizlik avtomati tepkisini sozlash nominial aylanish sonidan 110-112 % ga amalga oshiriladi. Markazdan qochrima o’chirgichlarni sinayotganda aylanish sonini o’lchash uchun bosim shkalasi 20 ayl/min dan ko’p bo’lmagan taxometr qo’llash zarur yoki o’lchashni laboratoriya chastota o’lchagichi yordamida amalga oshirish kerak.
Xavfsizlik avtomatini ishlatib ko’rishdan oldin zichlagichini tekshirish kerak , buning uchun qo’lda u yoq bu yoqqa yurgizish va ishga ta’sir etib , hamma 4 avtomatik yopqichni yopib, rostlash klapanini ochiq qoldirish kerak.
Agarda 10 minutda turbinaning aylanish soni 1500 aylmin ga pasaymasa , avtomatik yopqichlar zichlagichini qoniqarli deb hisoblash mumkun. Turbina salt yurishida turbinani o’chirish tugmasiga ta’sir etib , o’xtatish rostlash klapanlarining o’rnashgani tekshiriladi, rostlash klapanlari yopilganda turbine rotori to’xtatiladi. Tepkini sinash jarayonida aylanish sonini shunday jadallikda ravon ko’tarish kerakki , klapanlar tezlik rostlagichi ta’sirida aylanish soni orishi bilan o’zining salt yurish holatidagi qiymatigacha qaytsin, ya’ni boshqariluvchi moyga ta’sir etishning oldi olinsin, chunki bu holat turbinaning rostlash klapanlari markazdan qochma o’chirgichlari ishlash vaqti arafasida bu klapanlar shu aylanishni ushlab turishga nisbatan ko’proq ochiladi.
Shuni esda tutish keakki, qo'l bilan boshqarish zolotnigiga tez sur'at bilan ta'sir etish tezlik rostlagichini qisqa vaqtga ihdan chiqarishi mumkin, bu esa o'z navbatida to’la ochiq klapanlari bilan aylnishni tez olishiga olib keladi, bundan tashqari aylanish soni tez ortib borganda tepkilar ishlashi o’lchovining aniqligi pasayadi.
Turbina tezligini orttira borib xavfsizlik avtomatini ishlatib ko’rish sex boshlig’i yoki uning muovini hozirligida amalga oshiriladi, bunda begona kishilar bo’lmasligi kerak (ular chiqarib yuboriladi).
Xavfsizlik avtomatini ishlatib ko’rishdan oldin, aylanish tezligini oshirib , albatta, normal aylanish tezligida qo’lda o’chirish ta’sirida to’xtatish klapanining o’tirishi tekshiriladi va tezlikning ortishi bilan xavfsizlik avtomatining ishlashi tekshiriladi. Turbinani ishga tushirishda , to’xtaganda, quvur o’tkazgich va bosim ostidagi boshqa jihozlarni ishlatib ko’rganda, maydonda va ularning yaqinida faqat shu ishni bajarayotgan xodimlar hamda sex boshlig’i ruhsatnomasi bo’lgan shaxslar turishiga ruxsat beriladi.
Moy tizimida olov bilan bog’liq ishlar amalga oshirilayotganda moyidishi bo’shatilishi , tozalanishi va bug’lanishi , tozalanishi va bug’lanishi kerak. Moy bakiga ko’mir kislotasi berish liniyasi, moyni avariya holatda to’kish yopilgan bo’lib , vodorod yo’qligini bilishga analiz olingan bo’lishi kerak.
Generatordan , moy baki va moy o’tkazgichdan 10 m radius atrofida olov bilan bog’liq ishlarni bajarish operatsiyasi ketma ketligi va ish hajmi ko’rsatilgan blank bo’yicha amalga oshiriladi. Quvur o’tkazgichni ishga tushirish, to’xtatish va ishlatayotgan vaqtida begona kishilarning maydonda lyuklarning chiqishjoylari hamda flansali ulanish va armature yaqinida turishi man etiladi, agregatni ishga tushirayotgan, to’xtatayotgan, ishlatayotgan xodimlar bundan mustasno.
Moy o’tkazgich yaqinida va flansali ulanish qarshisida joylashgan quvurning barcha qizigan yuzalari po’lat plastina yoki aluminiy bilan o’ralgan va izolyatsiya qilingan bo’lishi kerak. Bu izolyatsiyani moy singdirilishidan saqlaydi.
Kuchli issiqlik jihozlarining bug’ o’tkazuvchisida shish aniqlansa , smena ahbari zudlik bilan hafli zonani aniqlab bu zonaga odamlar kirishining oldini olish maqsadida Xavfli zona (Опасная зона) plakatlarini osib qo’yish kerak . Xavfli zonada barcha ishlar to’xtatilishi va u yerdan xodimlarni uzoqlashtirish choralari ko’rilishi kerak. Bu to’g’risida xodimlarga xabar berish zarur.
Moylangan kiyim-kechakli shaxslarga ruxsat berish man etiladi. Maxsus kiyim (ishchi ) yonganda zudlikda uni suv bilan o’chirib , zich kiyim bilan yopib , yerga ag’darish kerak, yongan kiyimni yechmasdan vrachga xabar berish kerak. Turbogenerator , ta’minlovchi elektr nasoslarni ta’mirga chiqarganda, albatta , zonasidagi barcha yengil yonuvchi materiallarni olib tashlash va barcha termometrlarni olib qo’yish kerak.
Elektr yuritmali jihozlarining sxemasini sochib tashlab , ta’mirga chiqaganda yuritma elektr sxemasining to’liq sochilib tashlanganligini tekshirish uchun dvigatelni yoqib ko’rish kerak. Baxtsiz hodisalarning oldini olish uchun pollarni moy va solyarka bilan tozalash man etiladi. Elektr dvigatellar, nasoslar, surma qopqoqlar, rostlagichlar, ventilatorning ishdan chiqishini nazorat etish va haqiqiy aybdorlarni aniqlash uchun qozon turbina sexi smena boshliqlari bilan birgalikda dalolatnoma tuzib, sex rahbariyatiga berish kerak. Kishilarning quduqlarga , kameraga va boshqa yer osti inshootlariga kirishiga bu joylarni oldindan shamollatib , keyin ifloslanish darajasini tekshirib ko’rgandan keyingina ruxsat beriladi, yer osti inshootlari va kommunikatsiyalarida topshiriqsiz (naryadsiz) ishlash ta’qiqlanadi.
Organik yoqilg’ilarning yonish mahsulotlari tarkibida har xil miqdorda turli xil ziyonlikka ega ifloslantiruvchi moddalar bor.
Ular orasida: uglerod, azot va oltingugurt oksidlari , vodorod sulfide (H2C) , qora kuya hamda har xil uglevodorodlar, benza piren (C20H12), mikroelementlar va boshqa zararli qo’shimchalar hosil bo’lishi mumkun.
Ayrim hollarda energetic yoqilg’ilarning sifatini tavsiflash uchun ularning atrof-muhni ifloslanishiga nisbatan xar-xil ifloslarning miqdor yig’indisi hamda zaharliligini inobatga oluvchi bitta ko’rsatkich qiymati bilan foydalanishiga zaruriyat bo’lishi mumkin.
Bunday ko’rsatkichga talab , energetic yoqilg’ilarning hozirgi narxlariga qo’shimcha koefisentni o’rnatilishidan kelib chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
