Mehnat muhofazasi va xafsizlik texnikasi fanidan

Xavfsizlik – ma’lum darajada xavf tug‘ilishi bartaraf etilgan faoliyat holati, уa’ni faoliyatni amalga oshirishdagi asosiy maqsadlardan biridir.
Mehnatni muhofaza qilish – ishlab chiqarishdagi mehnat xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan vositalar usullar majmuidir. Demak, insonning mehnat xavfsizligin ta’minlash birinchi navbatda uning mehnat faoliyati jarayonini va uni amalga oshirishda yuzaga keladigan xavfli faktorlarni o‘rganishni talab etadi.
«Mehnat muhofazasi» – bu tegishli qonun va boshqa me’yoriy hujjatlar asosida amal qiluvchi, insonning mehnat jarayonidagi xavf-sizligi, sihat-salomatligi va ish qobiliyatini saqlanishini ta’minlashga qaratilgan ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy, texnikaviy, sanitariya-gigiyenik va davolash profilaktik tadbirlar hamda vositalar tizimidan iboratdir.
2-Mavzu: Mehnat shartnomasi. Ma'muriyat va xodimlarning huquqlari va majburiyatlari
Reja:

1. 
   Mehnat shartnomasi tushunchasi va uning ahamiyati.
   
2. 
   Mehnat shartnomasi shakli va mazmuni.
   
3. 
   Mehnat shartnomasi muddatlari.
   

Mehnat shartnomasi tushunchasi va uning ahamiyati.
O`zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 72-moddasida ko`rsatilishicha, mehnat shartnomasi xodim bilan ish beruvchi o`rtasidagi muayyan mutaxassislik, malaka yoki lavozimga oid ishni, ichki mehnat tartibiga bo`ysungan taraflar kelishuvi, mehnat to`g’risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlar bilan belgilangan shartlar asosida haq evaziga bajarish haqidagi kelishuvdir. Mehnat shartnomasi mazmun-mohiyati jihatidan ko`p qirrali bo`lib, birinchidan, fuqarolarning mehnat qilish huquqlarini amalga oshirish shakli; ikkinchidan, mehnatga oid huquqiy munosabatlarni keltirib chiqaruvchi va muayyan vaqt davomida amal qilishni ta`minlovchi asos; uchinchidan, mehnat huquqining instituti sifatida namoyon bo`ladi. Bundan tashqari, mehnat shartnomasi fuqarolarni ishga qabul qilish, boshqa ishga o`tkazish hamda ishdan bo`shatishga oid normalar majmuini tashkil etadi.
Mehnat shartnomasi, avvalo, fuqarolar tomonidan ularni Konstitutsiyada belgilangan mehnat qilish huquqlarini amalga oshirishning asosiy shakli hisoblanadi.
Mehnat shartnomasining tushunchasi muhim ahamiyatga ega bo`lib, u shartnomaning asosiy belgilarini o`z ichiga qamrab oladi. Shuni alohida ta`kidlash lozimki, bu tushuncha mehnat shartnomasiga yaqin bo`lgan boshqa turdosh fuqarolik-huquqiy shartnomalaridan farqini ajratib olish imkoniyatini beradi. Darhaqiqat, mazkur shartnomalarning amalda qo`llanishi fuqarolarning mehnat faoliyati bilan uzviy bog’liq bo`lgani sababli uni tuzgan hodimlarga nisbatan mehnat haqidagi qonunlar tatbiq etiladi.
Shunday qilib, mehnat shartnomasi, birinchidan, xodim hamda ish beruvchining erki va maqsadini ifoda etuvchi kelishuvdir; ikkinchidan, kelishuvga muvofiq, xodim qandaydir bir ishni bir marta bajarish majburiyatini emas, balki muayyan mutaxassislik, malaka yoki lavozim bo`yicha biror bir ishni, aniqroq aytganda, muayyan mehnat vazifasini bajarish majburiyatini oladi; uchinchidan, kelishuvga muvofiq, xodim ma`lum mehnat vazifasini muayyan korxona, muassasa, tashkilotda bajarish majburiyatini oladi.