Меhnat darslarida qishloq. Qidirbaev M

wqitish vositalari 

ma`ruza  matni,  tarqatma  material,  komp`yuter  slaydlari, 

doska 

wqitish usullari  

Ma`ruza, tushuntirish, instruktsiya berish, namoyish, 

blits-surov, “Aқliy ҳujum”, B/B/B (Bilaman/ 

Bilmoқchiman/ Bilib oldim) usuli 

O’qitish shakllari  

frontal, kulektiv ish 

wqitish sharoiti  

komp`yuter, mul`timedia proektor,plakatlar  

(yoki proektor va LCD panel) 

---

 

43 

Ma`ruzaning texnologik xaritasi 

 

Ish bosqich-lari

 

O’qituvchi faoliyatining mazmuni 

Tinglovchi  

faoliyatining mazmuni 

1.1.

 

Oquv mashg`uloti mavzusi, maqsadi 

tushuntiriladi 

Mavzu nomini yozib 

oladilar 

 

1-bosqich. 

 

Mavzuga  

kirish  

 

(10min) 

1.2. Blits-surov usulida mavzu bwyicha 

ma`lum bo’lgan tushunchalarni  

faulashtiradi.  

Savolarga javob 

beradilar 

 

2.1.

 

Mavzu  rejasining  1  va  2-  savolini 

yozdiradi  va  tayanch  tushunchalar  bilan 

tanishtiradi.(2-ilova) 

Mavzu rejasini yozib 

oladilar Tinglaydilar. 

 

2 -bosqich. 

 

Asosiy bwlim 

 

(25 min) 

2.2.

 

Mavzuning  1,2  va  3-    reja  savollari 

qisqa  tushuntiriladi  va  bu  bo’yicha  “Aqliy 

hujum”  uyushtiriladi.  Har  bir  talaba  fikri 

tinglanadi.  Har  bir  savol  muhokamasidan 

sung  to’g`ri  fikrlar  tasdiqlanadi.  Jarayon 

komp`yuter  slaydlarini  namoyish  qilish 

bilan uib boriladi.  

 

Tinglaydilar. “Aqliy 

hujum” da ishtirok 

etadilar 

3.1.

 

Mavzu  bo’yicha  yakunlovchi  xulosalar 

qiladi.  Mavzu  bwyicha  uingan  bilimlarni 

qaerda 

ishlatish 

mumkinligi 

ma`lum 

qilinadi. 

Savular beradilar 

3.2.

 

Mavzu  bo’yicha  mustaqil  wrganish 

uchun topshiriqlar beradi. 

Mustaqil wrganish uchun 

topshiriqlarni yozib 

uadilar 

3.3.

 

Mavzu 

bo’yicha 

bilimlarni 

chuqurlashtirish 

uchun 

adebiyotlar 

rwyxatini beradi 

Yozadilar 

 

3-bosqich.  

 

Yakunlovchi 

(10min) 

(10 min) 

3.4.

 

Mavzuning 

keyingi 

savollari 

buyicha tayyorlanib kelish  topshiriladi . 

Yozadilar 

Quydagicha savollar buyisha oquvshilarning bilimlari chuqirlashtiriladi 

1.

 

Pluglar kanday maksadda kullaniladi? 

2.

 

Pluglarning kanday turlari bor? 

3.

 

Plug kanday kismlardan tuzilgan? 

4.

 

Pluglar traktorga kanday tartibda osiladi? 

5.

 

O’quv ustaxonasida yong`inga qarshi qanday asbob-uskunalar bo’lishi kerak 

---

 

44 

va ulardan foydalanish qoidalari? 

6.

 

Xavfsizlik texnikasi bo’yicha o’quvchilarga qanday instruktaj o’tkaziladi? 

7.

 

Amaliy  mashgulotlarini  utkazishda  qanday  xavfsizlik  qoidalariga  rioya 

qilinadi? 

8.

 

Diskli boronalarning ishchi organi qanday diskdan iborat? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

45 

Xulosa. 

O`zbekiston  -  qadim  zamondan  dehxonchilik  bilan  shug’ullanib  kelgan. 

Dehxonchilik  oziq-ovqat  sohasida  respublika  mustaqilligining  asosi  va  negizgi 

eksport mahsulotining manbasidir.  

Bugungi  kunda  O`zbekiston  tashqi  bozorda  talab  kuchli  bo’lgan  mahsulot  –

paxta  tolasini  asosiy  ishlab  chiqaruvchi  va  etkazib  beruvchi  bo’lib  hisoblanadi. 

Respublika  paxta  tolasini  ishlab  chiqarish  bo’yicha  dunyoda  to’rtinchi  va  o’ni 

eksportga chiqarish bo’yicha ikkinchi o’rinda turadi. 

Bizning  Respublikamiz  agrar  davlatligidan  yoshlarimizda  qishloq  xo’jalik 

ishlari  bo’yicha  kasbga  yo’naltirishda  qishloq  xo’jalik  texnikalarini  va  qishloq 

xo’jalik mahsulotlarini etishtirish joylari bilan tanishtirib borish talab qilinadi. 

Qishloq  xujaligi  ishlari  buyisha  o’qivshilarni  kasbga  yonaltirishda  asosan 

quydagi ishlarni amalga oshirish lozim deb xsoblayman. 

1.Hozirgi  davr  talabidan  kelib  shiqib  maktab  atrofidan  qishqi  va  yozgi  er 

uchastkalari  ajiratilsa,  o’quvchilar  yordamida  bunda  har  xil  ekinlarni  ekish  yolga 

qoyilsa. 

2.Oqivshilar shu er uchastkalarida qishloq xujalik ekinlarining har xil turlarini 

ekib,uni tarbiyalab ostirib,undan maxsulot olinsa va u maktabning zaruriyati ushun 

sotib ishlatilsa maqsadga muwofiq buladi. 

3.Oqivshilarni  qishloq  xujalik  ishlari  bilan  tanishtirish  maqsadida  sayoxatlar 

tashkillashtirilib borilsa ularda qiziquvshanlik paydo qilinadi. 

4.Qishloq  xujaligi  ishlarida  ishlatiladigan  qishloq  xujalik  texnikalari  bilan 

tanishtirish orqali ularda texnika soh’asiga bulgan qiziquvchanligi uyg’onadi. 

5.Mehnat  darslarida  qishloq  xujalik  ishlari  buyisha  kasbga  yonaltirishda 

o’qitishning samarali metodlaridan keng foydalanish zarur. 

6.Qishloq  xujalik  texnikalarini  oquvshilarga  urgatishda  oqituvshi  tamonidan 

didaktik materiallardan keng foydalanishni tavsiya etaman,sabab boshqa fanlardan 

farqi  shunda  kurgazmali  qurollardan  kuproq  foydalanmasa  o’quvshilarning  

tushinib olishlari qiyinshilik tuvg’izadi. 

 

---

 

46 

PAYDALANILG`AN A`DEBIYaTLAR 

1.

 

I.A.  Karimov  «  Barkomal  avlod  –Wzbekiston  taraqqiyotining  poydevori» 

Toshkent 1997y 

2.

 

I.A. Karimov «O`zbekstan XXI a`sir bosag`asinda» Toshkent 1997y. 

3.

 

K.Davlatov «Mehnat va kasb ta`lim, tarbiyasi hamda kasb tanlash nazariyasi va 

metodikasi» Toshkent, wqituvchi 1992y 

4. D.A.Txorjevskiy «Mehnat ta`limi metodikasi» Toshkent 1987y 

5.P.T.Ma`zumov,A.F.Antonov,A.V. Sureev va boshqalar «O’quvchilarni mehnatga 

va kasb tanlashga tayyorlash»  Toshkent wqituvchi 1991y 

6.Mahkamov  «O’quv  ustaxanalarida  wtkaziladigan  Amaliy  mashg`ulotlar» 

Toshkent wqituvchi 1991y 

7.B.X.Raximov  «Talaba  yoshlarni  ilmiy  tadqiqot  ishlariga  ywnaltirish  asoslari» 

Toshkent.fan. 2007 y 

8.S.Baltabaev «Kasb tanlashga ywllash» Toshkent wqituvchi 2005y 

9.Respublika  ilmiy-amaliy  konferentsiya  materiallari  «2004-2009  yillarda  maktab 

ta`limini  rivojlantirish  davlat  umumiy  dasturi:  asosiy  tomoyillar  va  pirovord 

islohotlar» Nukus 2005 y 

10.N.A.Muslimov,  A.I.Usmanov.  Mehnat  va  kasb  ta`limi  ywnalishlari  bwyicha 

umumkasbiy  va  ta`limi  ywnalishlari  bwicha  umumkasbiy  va  maxsus  fanlarni 

wqitish muammalari. Ilmiy ishlar twplami Toshkent 2005 y 

11.M.Karimov,  B.U.  Olimov  «Mehnat  ta`limi  darslarida  fanlararo  bog`lanishlar» 

Uslubiy qwllanma Toshkent 2008 y                   

12. M. Shoumarova, T. Abdullaev «Qishloq xujalik mashinalari»Toshkent 2002 y. 

13. M. Shoumarova, T. Abdullaev «G’alla kombayni va paxta terish mashinalari» 

Toshkent 2000 y. 

14.G. E.Listopad «Selskoxozyaystvennie i meliorativnie mashini»Moskva 1989 g. 

15. M. Shoumarova, T. Abdullaev «Qishloq xujalik mashinalari» T.2000y  

16. N. I. Klenin «Selskoxozyaystvennie i meliorativnie mashini» M. 1989g 

17. A. N. Karpenko, V.M. Xalanskiy «Selskoxozyaystvennie mashini» M. 1989 g. 

18. V. E. Kamaristov, N. F. Dinay «Selskoxozyaystvennie mashini» M. 1984 g. 

19. D. M. Shpolyanskiy «Paxta teruvshi kompleks mexanizatsiyalar» T. 1979 yil. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

47 

Mundarija 

1. Kirish…………………………………………………………………………..3 

I-Bob.  Qishloq xo’jaligi ishlari bo’yicha kasbga yo’naltirishda mehnat 

darsining  ahamiyati. 

2. Mehnat darsida  kasbga yo’naltirish  ishlarini  tashkillashtirish……………….5   

3.Qishloq xo’jalik ishlari bo’yicha dars o’tkazishning bazi bir  

umumiy masalalari………………………………………………………………7 

4.Qishloq xo’jalik ishlari bo’yicha  kasbga yo’naltirilgan metod va  formalari…9 

5.Mehnat darslarida muammoli metod………………………………………….11 

6.Maktab qoshidagi o’quv-tajriba uchastkasini tashkil etish……………………19 

7. O’quv-tajriba uchastkasidagi ishlarni rejalastirish……………………………24 

8.«Qishloq xo’jalik ishlari» bo’yicha mehnat darsining ahamiyati……………26 

 II-bop Qishloq xujalik texnikalarini o`rganish. 

9.Pluglarning tuzilishini urganish va rostlash buyicha dars utish………………30 

10. Kul`tivatorlarni tuzilishini urganish buyisha dars utish……………………35 

11.Qishloq xujaligi mashinalarini urgatishda xavfsizlik texnikasi qoidalari…….40 

12.Talim texnologiyasi modili va texnologik xaritasi……………………………42 

13.Xulosa………………………………………………………………………45 

14.Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………………………46 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

48 

Ajiniyoz  nomidagi  Nukus  davlat  pedagogika  instituti  Fizika-matematika 

fakultetining  «Mehnat  ta`limi»  yo`nalishi  4-kurs  talabasi  Qıdırbaev 

Maxamatdinbekning  «Mehnat  darslarida  qishloq  xujaligi  ishlari  turlari 

buyicha kasbga yunaltirish » mavzusidagi bitiruv malakaviy ishiga  

 

FIKR 

 

Bitiruvshi Qıdırbaev Maxamatdinbekning «Mehnat darslarida qishloq xujaligi 

ishlari  turlari  buyicha  kasbga  yunaltirish»  mavzusidagi  bitiruv  malakaviy  ishi 

bakalavr  yo`nalishi  uchun  ilmiy-pedagogik  xarakterga  ega.  Bu  ish  rejali  asosida, 

ketma-ketlik bilan o`zaro bog`liqli asosda yozilgan.   

Qıdırbaev  Maxamatdinbek    u`zining  bitiruv  malakaviy  ishida  maktab 

oquvchilariga  mehnat  darslarida  Qishloq  xo’jaligi  ishlari  bo’yicha  kasbga 

yo’naltirishda  mehnat  darsining    ahamiyati.Mehnat  darsida    kasbga  yo’naltirish  

ishlarini  tashkillashtirish.Qishloq xo’jalik ishlari bo’yicha dars o’tkazishning bazi 

bir  umumiy  masalalari.Qishloq  xo’jalik  ishlari  bo’yicha    kasbga  yo’naltirilgan 

metod va  formalari.Mehnat darslarida muammoli metod..Maktab qoshidagi o’quv-

tajriba uchastkasini tashkil etish. O’quv-tajriba uchastkasidagi ishlarni rejalastirish. 

Qishloq  xo’jalik  ishlari  bo’yicha  mehnat  darsining  ahamiyati.  Qishloq  xujalik 

texnikalarini  o`rganish.Pluglarning  tuzilishini  urganish  va  rostlash  buyicha  dars 

utish.Kul`tivatorlarni  tuzilishini  urganish  buyisha  dars  utish.Qishloq  xujaligi 

mashinalarini  urgatishda  xavfsizlik  texnikasi  qoidalari  o`rgatish  bo`yicha  ham 

ma`lumotlar berib o`tgan.   

Qıdırbaev  Maxamatdinbek  «Mehnat  darslarida  qishloq  xujaligi  ishlari  turlari 

buyicha  kasbga  yunaltirish»  mavzusidagi  bu  bitiruv  malakaviy  ishini  bajarishda 

o`z  ustida  ishlaganligi,  mavzuga  tegishli  bo`lgan  barsha  zaruriy  adabiyotlardan 

to`g`ri foydalana olganligi  aniq ko`rinib turibdi.  Bu ishda bayon  etilgan  erga  h’ar 

xil  ishlov  berish  uslublarini  va  bunda  foydalaniladigan  qishloq  xujalik 

mashinalarini  o`quvchilarga  o`rgatishda  mehnat  oqituvchilariga  so`zsiz  yordam 

beredi deb o`ylayman. 

Xulosa qilib aytganda, M.Qıdırbaevning  « Mehnat darslarida qishloq xujaligi 

ishlari turlari buyicha kasbga yunaltirish » mavzusidagi bu bitiruv malakaviy ishini 

yuqori  o`quv  yurtlari  bakalavr  darajasi  talablariga  to`liq  javob  beradi  va  yaxshi 

bahoga loyiq deb hisoblayman. 

 

 

 

 

Ilmiy rahbar:                                                        Q.Nazarbekov 

---

 

49 

Ajiniyoz  nomidagi  Nukus  davlat  pedagogika  instituti  Fizika-matematika 

fakultetining  «Mehnat  ta`limi»  yo`nalishi  4-kurs  talabasi  Qıdırbaev 

Maxamatdinbekning  «Mehnat  darslarida  qishloq  xujaligi  ishlari  turlari 

buyicha kasbga yunaltirish » mavzusidagi bitiruv malakaviy ishiga  

  

 

TAQRIZ 

 

M.

 

Qıdırbaevning  «

Mehnat  darslarida  qishloq  xujaligi  ishlari  turlari  buyicha 

kasbga yunaltirish

.» mavzusidagi bitiruv malakaviy ishi bakalavr yo`nalishi uchun 

ilmiy-pedagogik  xarakterga  ega.  Bu  ish  rejasi  asosda,  ketma-ketlik  bilan  o`zaro 

bog`liqli asosida yozilgan ish.   

Bitiruv  malakaviy  ishi  kirish,  ekkita  asosiy  qismdan,  xulosa  va  foydalanilgan 

adabiyotlardan  iborat.  Asosiy  qismda    maktab  o`quv  rejasi  asosida  Qishloq 

xo’jaligi 

ishlari 

bo’yicha 

kasbga 

yo’naltirishda 

mehnat 

darsining  

ahamiyati.Mehnat  darsida    kasbga  yo’naltirish    ishlarini    tashkillashtirish.Qishloq 

xo’jalik  ishlari  bo’yicha  dars  o’tkazishning  bazi  bir  umumiy  masalalari.Qishloq 

xo’jalik  ishlari  bo’yicha    kasbga  yo’naltirilgan  metod  va    formalari.Mehnat 

darslarida  muammoli  metod..Maktab  qoshidagi  o’quv-tajriba  uchastkasini  tashkil 

etish.  O’quv-tajriba  uchastkasidagi  ishlarni  rejalastirish.Qishloq  xo’jalik  ishlari 

bo’yicha 

mehnat 

darsining 

ahamiyati. 

Qishloq 

xujalik 

texnikalarini 

o`rganish.Pluglarning 

tuzilishini 

urganish 

va 

rostlash 

buyicha 

dars 

utish.Kul`tivatorlarni  tuzilishini  urganish  buyisha  dars  utish.Qishloq  xujaligi 

mashinalarini  urgatishda  xavfsizlik  texnikasi  qoidalari  bo`yicha  ma`lumotlar 

keltirilgan.  Shuning  bilan  birga  erga  ishlov  berish  usullari  va  bunda 

foydalaniladigan 

qishloq 

xujalik 

mashinalarini 

to`g`ri 

foydalanish 

qoidalari,tuzilishi    bo`yicha  ma`lumotlar  yoritilgan.  Ishda  asosan  qishloq  xujalik 

mashinalaridagi  moslamalar  qanday  vazifani  bajarishi,  ularning  bajariladigan 

ishlarni  o`rgatish  bo`yicha  tushunchalar  berilgan.Qishloq  xujalik  mashinalarining 

ko`rinishlari kursatilgan rasmlar orqali etarli darajada  ko`rsatilgan.  

M.Qıdırbaev ushbu bitiruv malakaviy ishini bajarishda o`z ustida ishlaganligi, 

mavzuga tegishli bo`lgan adabiyotlardan foydalanganligi ko`rinib turibdi. Bu ishda 

ayrim  texnik  terminlar  rus  tilida  olingan,arfografik  qatolar  ham  bor,  lekin  bu 

bitiruv malakaviy ishining bahosini pasaytirmaydi. 

Xulosa  qilib  aytganda  bu  xato-kamchiliklarni  hisobga  olmaganda, 

M.Qıdırbaevning    bu  bitiruv  malakaviy  ishini  yuqori  o`quv  yurtlari  bakalavr 

darajasi talablariga to`la  javob beradi va yaxshi bahoga loyiq deb hisoblayman. 

 

 

Taqriz beruvchi:                                            B.Utepbergenov 

 

 

 

                                                                 TDAU Nukus filiali  

                                                                    «QXM» kafedrasi dotsenti.