Mehnat bozori

Korxonalarda mehnat resusrslaridan foydalanish
Mehnatning chekli daromadliligi MRP_L ning iqtisodiy ma′nosi shundan iboratki, ya′ni u qo`shimcha bir birlik ishchi kuchidan foydalanib qo`shimcha ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini (MP_L ) , qo`shimcha bir birlik ishlab chiqarilgan mahsulotdan olinadigan qo`shimcha daromad MR ga ko`paytirish orqali aniqlanadi: MRP<sub>L</sub>= MP<sub>L</sub> *MR<sub>L</sub>, bu yerda MRP<sub>L</sub> - mehnatning chekli daromadliligi; MP<sub>L</sub> -mehnatning chekli mahsuloti; MR - chekli daromad.
Raqobatlashgan bozor sharoitida chekli daromad bozor narxiga teng, ya′ni MR=P bo`lgani uchun, chekli mehnat daromadliligi quyidagicha aniqlanadi: MRP_L = MP_L*P .
Chekli daromadning kamayish qonuniga ko`ra, mehnatning chekli mahsuloti ish vaqti uzayishi bilan kamayib boradi. Demak, MRP<sub>L</sub> chizig`i narx o`zgarmasa ham pastga qarab yo`nalgan bo`ladi.

Mehnatni chekli daromadliligi MRP_L dan ishchilarni yollashda

foydalanish mumkin. Agar firma o`z foydasini maksimallashtiradigan
bo`lsa, u ishchilarni yollashni mehnatni chekli daromadliligi ish haqiga
teng bo`lgunga qadar davom ettiradi: MRP_L =W

Mehnat bozorida ishchi kuchiga talab - bu firmalarning ishchi kuchiga talabidir. Taklif ishchilar tomonidan bo`ladi.
Mehnat bozori raqobatlashgan bo`lgani uchun mehnat narxi bozor tomonidan shakllanadi va unga bozor sub`ektlari ta′sir qila olmaydi (raqobatlashgan iste′mol bozoridagi kabi). Bu barcha ishchilar qaysi firmada ishlashidan qat`iy nazar, bir xil ish haqi oladi va firmalar bu narxni oldindan berilgan narx sifatida qabul qiladilar. Shu sababli firma uchun mehnat resurslari taklif chizig`i gorizontal, ya′ni u absolyut elastik.
Mehnat bozorida firma foydasini maksimallashtiradigan shart, ya′ni mehnatni chekli daromadliligining ish haqi stavkasiga tengligi iste′mol bozoridagi MR=MC shartga o`xshashdir. MRP_L=MP_L*MR=W tenglikning ikkala tomonini chekli mahsulot MP_L ga bo`lamiz. Natijada quyidagini olamiz: MR=W/MP_L=W*∆L/∆Q=MRC.


MR=W/MP_L=W*∆L/∆Q=MRC ushbu munosabatning chap tomoni ish haqi stavkasining bir birlik mahsulot ishlab chiqarish uchun ketgan mehnat sarfiga ko`paytirilganiga teng, ya′ni bu ishlab chiqarishning chekli xarajatidir. Tarmoq bo`yicha mehnat bozorini ko`rib chiqamiz. Umumiy bozor talabi tarmoqdagi firmalar talablari yig`indisi bilan aniqlanadi D_TL=MRP_L=∑(MRP)_i

Har bir ishchi oldidagi masala, bu qancha ishlab, qancha dam olish muammosidir. Agar sutkada 24 soat bo`ladigan bo`lsa, ishchi 24 soat ishlasa, u so`mga teng bo`lgan maksimal daromad olishi mumkin M
Agar u ishlamasa, uning maksimal dam olishi bir sutkaga, ya′ni, 24 soatga teng bo`ladi va uning daromadi nolga teng. Ishchining "daromad va bo`sh vaqti" budjet chizig`ini MN chizig`i orqali ifodalash mumkin.

Ishchining ishlash vaqti va dam olish vaqtidan bog`liq naflik funksiyasini quyidagicha yozamiz: U=U(t,T), bu yerda U - naflik funktsiyasi; t - dam olish vaqti; T - ish vaqti. Demak, ishchi sutkadagi 24 soatni ish vaqtiga va dam olish vaqtiga shunday taqsimlashi kerakki, natijada u maksimal naf olsin: U=U(t,T)→max. Quyidagi shart bajarilganda: t+T≤24.

Ishchi naflik funktsiyasini maksimallashtiradi, agar bo`sh vaqt bilan daromadni chekli almashtirish normasi MRS<sub>tR</sub> ish haqi W ga teng bo`lsa, MRS_tR= W.