Механика таьлим йўналиши талабалари учун

---

2-lekciya 

Tema: Qátelikler teoriyası. 

 

Joba 

1.Qátelikler derekleri.  

2.Absolyut hám salıstırmalı qátelikleri. 

3. Arifmetikalıq ámellerdiń qátelikleri 

4.Funkciyalardıń mánislerin esaplawdıń qátelikleri.  

5. Qáteliklerdiń keri máselesi 

1.Qátelikler derekleri 

Adam  óziniń  kúndelikli  ámeliy  xızmetinde  hár  qıylı  shamalardı  ólshew, 

miynet ónimlerin hám materialların sanaw, hár qıylı esaplawlardı orınlaw menen 

shu

ǵıllanadı.  Olardıń  nátiyjeleri  sanlar  menen  ańlatıladı.  Hár  qıylı  shamalardı 

ólshew  arqalı  alınǵan  sanlar,  olardıń  izlenip  atırǵan  mánislerin  bazı  bir  dállik 

dárejesi menen anıqlaytuǵın juıq sanlar boladı. Ólshew ásbaplarınıń dál bolmawına 

hám  adamnıń  kóriw  organlarınıń  múmkinshiliklerine  baylanıslı  shamalardı  dál 

ólshew  múmkin  bolmaydı.  Bunnan  tısqarı,  ólshenetuǵın  shamalardıń  ózleri  de 

olardıń mánislerin qálegen dállik penen anıqlawǵa múmkinshilik bermeydi. Sanaw 

hám esaplaw jumısların orınlaǵanda geyde dál, al basqa jaǵdaylarda juwıq sanlar 

kelip  shıǵadı.  Shamanıń  dál  mánisi  menen  juwıq  mánisiniń  ayırması  qátelik  dep 

ataladı. 

Mısalı, auditoriyada 24 student, kitapta 348 bet, adamnıń qolında 5 barmaq, 

kubtıń  6  jaǵı  bar  tastıyıqlawlarında  24,  348,  5,  6  sanları  dál  sanlar  boladı.  Al, 

tuwrımúyeshli  jer  uchastkasınıń  eni  12,25  m,  uzınlıǵı  18,75  m,  qaǵaz  qutısınıń 

salma

ǵı 120 g, toǵayda 8000 aǵash bar tastıyıqlawlarında 12,25; 18,75; 120, 8000 

sanları juwıq sanlar boladı. Sebebi, jer uchastkasınıń ólshemleri ózleri dál bolmaǵan 

ólshew  quralları  menen  ólshenedi,  bunnan  tısqarı,  ólshegen  adam  ólshewdi 

orınlawdıń  barısında  bazı  bir  qátege  jol  qoyadı.  Qutınıń  salmaǵın  ólshegende  de 

qátege jol qoyıladı, óytkeni salmaqtı avtomat túrde ólsheytuǵın táreziler salmaqtıń 

0,5  g 

ǵa  artqanın  yamasa  kemigenin  sezbeydi.  Toǵaydaǵı  aǵashlardıń  sanın  dál 

---

sanaw múmkin emes. Sebebi, geypara aǵashlardıń eki ret sanalıwı, al geyparalarınıń 

ulıwma sanalmawı múmkin, geypara aǵashlar putalı ósimlikler toparına kirgizilip, 

sanalamawı hám kerisinshe putalı ósimlikler aǵashlar toparına kirgizilip, sanalıwı 

múmkin. 

Kúndelili turmısta ushırasatuǵın kópshilik jaǵdaylarda ólshenetuǵın shamanıń 

dál  mánisin  ańlatatuǵın  dál  sandı  tabıw  múmkin  bolmaydı  hám  onıń  tek  juwıq 

mánisin  anıqlaw  menen  sheklenedi.  Bunnan  tısqarı,  esaplawlardı  jeńillestiriw 

maqsetinde  shamanıń  dál  mánisin  sanalı  túrde  onıń  juwıq  mánisi  menen 

almastıratuǵın jaǵdaylarda ushırasadı. 

Solay etip, juwıq   sanı dep, dál   sanınan kishi shamaǵa parq qılatuǵın hám 

esaplawlarda onı almastıratuǵın sanǵa aytıladı.