Механика таьлим йўналиши талабалари учун

1.2.  Qáteliklerdiń  kelip  shıǵıw  derekleri.  Máselelerdi  qoldan  yamasa 

kompyuterden paydalanıp sheshkende, qáde retinde nátiyje dál san emes, al juwıq 

san  boladı.  Sebebi  máseleniń  dáslepki  berilgen  maǵlıwmatları  (teńlemeniń 

koefficientleri, saltań aǵzaları h.t.b.) kóbinese juwıq sanlar boladı hám onı sheshiw 

ushın  esaplawlardı  orınlawdıń  barısında  da  qátelikler  payda  boladı.  Sonlıqtan, 

sheshiw ushın sanlar ústinde kóp sanlı arifmetikalıq hám basqa ámellerdi orınlaw 

talap  etiletu

ǵın  qálegen  másele,  anaw  yamasa  mınaw  dállik  dárejesi  menen 

sheshiliwi múmkin. Usı ja

ǵdayǵa baylanıslı máseleniń qoyılıwında onıń sheshimin 

qanday  dállik  penen  anıqlaw  kerekligi,  yaǵnıy  barlıq  esaplawlardı  orınlawdıń 

barısında jol qoyılatuǵın eń úlken (maksimum) qátelik aldın ala beriliwi kerek.

 

Máselelerdi  sheshiwdiń  barısında  kelip  shıǵatuǵın  qáteliklerdiń  derekleri 

tómendegiler bolıwı múmkin: 

1)  barlıq  waqıtta  bizdi  qorshaǵan  ortalıqtaǵı  kóp  sanlı  hár  qıylı  haqıyqıy 

processlerdi  (obektlerdi,  qubılıslardı)  matematikanı  qollanıp  dál  sáwlelendiriw 

múmkin  bolmaydı.  Sonlıqtan  qoyılǵan  máseleni  sheshiwdi  jeńillestiretuǵın 

qosımsha shártler qoyılıp, onıń matematikalıq modeli jasaladı. Haqıyqıy dúnyadaǵı 

qandayda bir izertlew obektiniń matematikalıq modeli dep, onıń eń baslı qásiyetlerin 

matematikalıq túsinikler, formulalar, teńlemeler hám teńsizlikler járdeminde jazıp 

kórsetiwge aytıladı. Bazı bir ápiwayılastırıwǵa tiykarlanǵan matematikalıq model 

a

A

---

izertlenip atırǵan obektke tolıq sáykes kelmeydi, al onıń juwıq súwretleniwi boladı. 

Sonlıqtan  berilgen  máseleniń  matematikalıq  modelinen  paydalanıp  tabılǵan 

nátiyjeler  barlıq  waqıtta  juwıq  sıpatqa  iye  boladı.  Olardıń  dálligi  obekt  penen 

modeldiń sáykeslik dárejesi menen anıqlanadı. Usı sebepli máseleniń matematikalıq 

qoyılıwınıń ózinde bazı bir qátelikkke jol qoyıladı; 

2)  ádette  berilgen  máseleniń  dáslepki  ma

ǵlıwmatları  bazı  bir  qátelik  penen 

beriledi.  Óytkeni,  olar  tájiriybelerdi  (ólshewlerdi,  esaplawlardı)  orınlaw  yamasa 

geypara járdemshi máselelerdi sheshiw arqalı anıqlanadı; 

3)  qoyılǵan  máseleni  EEM  nen  paydalanıp  sheshiw  ushın  sanlı  usıllardan 

paydalanadı.  Sanlı  usıllar  dep,  máseleni  sheshiwdi  sanlar  ústinde  shekli  sandaǵı 

arifmetikalıq  hám  bazı  bir  ápiwayı  logikalıq  ámellerdi  orınlawǵa,  yaǵnıy  EEM 

orınlaytuǵın ámellerge alıp keletuǵın usıllarǵa aytıladı. Sanlı usıllardı qollanıwdıń 

ńátiyjeleri  barlıq  waqıtta  bazı  bir  haqıyqıy  san  yamasa  bunday  sanlardıń  kestesi 

túrinde kórsetiledi. Sanlı usıllardıń ózleri kópshilik jaǵdaylarda juwıq usıllar boladı. 

Bunday  usıllar  dáslepki  berilgen  maǵlıwmatları  dál  berilip,  olardıń  ústinde 

arifmetikalıq hám basqa ámeller dál orınlanǵanda da, berilgen máseleniń sheshimin 

bazı  bir  qátelik  penen  ǵana  anıqlaydı.  Sonlıqtan  berilgen  ámeliy  máseleniń  dál 

sheshimin tek bazı bir arnawlı jaǵdaylarda ǵana tabıw múmkin boladı; 

4)  máseleniń  dáslepki  maǵlıwmatların  EEM  niń  yadına  jazǵanda,  olardıń 

ústinde  mashinada  arifmetikalıq  ámeller  orınlanǵanda  hám  esaplawlardıń 

nátiyjelerin basıp shıǵarǵanda (mashinanıń yadınan alǵanda) sanlar dóńgeleklenedi, 

ya

ǵnıy juwıq sanlar kelip shıǵadı.