Механика-машинасозлик” факультети “машинасозлик технологияси ва автоматлаштириш”

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ФАРҒОНА ПОЛИТЕХНИКА ИНСТИТУТИ
“МЕХАНИКА-МАШИНАСОЗЛИК”
факультети
“МАШИНАСОЗЛИК ТЕХНОЛОГИЯСИ ВА АВТОМАТЛАШТИРИШ”
кафедраси
“Метрология ва стадартлаштриш” фанидан
ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ ҲИСОБОТИ
Бажарди: ­­­­­­­­­S4a – 19 EUTT гуруҳ талабаси
________________
Қабул қилди : Мадаминов Б.

ФАРҒОНА – 2022

1-ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ
Мавзу: Штангенциркул тузилишини ва уни ишлатишни, Микрометр тузилишини ва уни ишлатишни ўрганиш.
1. Ишдан мақсад: Штангенциркул ҳамда микрометрни метрологик кўрсаткичларини ва тузилишини ўрганиш, улар ёрдамда ўлчов ишларини олиб бориш.
2. Керакли асбоблар ва жихозлар:
2.1. Штангенциркул.
2.2. Иккита цлиндрик ўқга эга бўлган металл тахта.
2.3. Иккита тешикли метал тахта.
2.4. Микрометр.
2.5. Чегаравий ўлчамлар кўрсатилган цилиндрик вал.
3. Умумий маълумотлар
Штангенциркул (1.1-расм) штанга 1, қўзғалмас 2,3 ва қўзғалувчи 5,6 ўлчовчи қирралар, йўналтирувчи 4 уни махкамловчи винт 7, чуқурлик, баландлик ва ўйилган юзаларни ўлчовчи стержени 8, ҳамда нониус 9, дан иборат, нониусда келтирилган шкала ўлчовини ундан бир бўлишини кўрсатади. 3,6 ўлчаш қирралари ички 2,5 қирралар эса ташқи ўлчамларни ўлчаш учун ҳизмат қилади.

1.1-расм. Штангенциркулни умумий кўриниши

Ҳозирда амалиётда қўлланилаётган штанген – асбобларининг ўлчаш аниқликлари 0.1 мм 0.02 мм 0.05 мм дан иборат бўлиб турли конструктив кўринишда бажарилган.

Ҳисоб қуйдагича бажарилади: нол ҳолат учун асосий штанга 1 ни “0” штрихи нониусининг “0” штрихи билан тўғри туширилади. Нониус ўлчанаётган катталикка тенг миқдорга ўлчаш вақтида силжийди. Ўлчамнинг бутун қисми нониусни “0” штрихи бўйича олинади. Нониусни бирон – бир штрихи штангани қайси бир штрихи билан тўғри келганига қараб ўлчамни ўнли қисми қуйидагича аниқланади:



1.2-расм. Ҳисоблаш схемаси
Бу ерда К- нонусни “0” штрихидан бошлаб штангани штрихига тўғри келган штрихигача бўлган бўлакалар сони:
и- нониусни ўлчаш аниқлиги, у қуйдагича топилади:
и = а / н,
бу ерда а- асосий штанга шкаласининг битта бўлинмаси миқдори:
н- нонусни битта бўлимининг миқдори:
демак, ўлчанаётган Л катталик асосий шкала кўрсаткичи л билан нониус бўйича олинган К•И лар йиғиндисига тенг (1.2- расм)
Л = л + К • И, (мм)