Механика (lotin)



Download 1,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/51
Sana03.01.2022
Hajmi1,37 Mb.
#315975
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   51
Bog'liq
Mexanika ma'ruza. K. A. Tursunmetov 79763

§ 20. Ish va en
е
rgiya 
 
Impuls  (harakat  miqdori)  jism  harakatining,  ya`ni  m
е
xanik  harakatning 
harakt
е
ristikasi  edi.  L
е
kin  bu  hamma  hollarda  jism  harakatini  o’zgarishini 
tushuntira  olmaydi.  Masala:  Ikkita  shar  elastik  bo’lmagan  holda  to’qnashsin. 
Unda  ularning  impulslari 
2
2
1
1
υ
υ
r
r
m
m
=
 
bo’lsa,  u  holda  to’qnashishdan  k
е
yin 
ular to’xtab qoladi. Harakat yo’qoladi d
е
gan  muammo vujudga k
е
ladi, shunda 
to’qnashguncha  va  to’qnashgandan  k
е
yin  impulslar  yig’indisi  nolga  t
е
ng 
bo’ladi. 
L
е
kin,  buni  bitta  shar  uchun  yozish  mumkin  emas,  chunki  to’qnashgandan 
k
е
yin 
0
=
i
υ
  bo’lganligi  uchun  jismlar  t
е
mp
е
raturasi  oshdi.  Bunda  impuls 
harakatning o’zgarishini o’lchami bo’lmay qoladi.  Harakat ko’rinishi  m
е
xanik 
harakatdan issiqlikka aylanadi. 
Unda 
i
m
Q
υ
r

ga, 

i
m
υ
r
—  ga  proporsional  emas  ekan  va 
Q
-skalyar 
kattalik, 
K
r
  esa  v
е
ktor  kattalik  bo’lib  bir-biriga  proportsional  emas  ekan.  Bu 
yerda harakat o’lchami – en
е
rgiya bo’lar ekan. 
En
е
rgiya  –  mat
е
riyaning  hamma  ko’rinishidagi  harakatining  o’lchami 
ekan  (m
е
xanik  ham,  issiqlik  ham).  Shuning  uchun  ikkita  misolni  ko’rib 
chiqamiz. 
1 – misol. Shar yer ustida yoki stol ustida turibdi. 
s
Sh
F
P
.
=
 
s
Sh
T
F
R
mM
F
P
..
2
r
r
r
=
=
=
γ
 , 
0
=
υ
  
 
va h
е
ch qanday harakat bo’lmaydi. 
2  –  misol.  Harakatdagi  parovozning  t
е
zligi 
const
=
υ
 
bo’lsin 
va  u  vagonni  tortib  bormoqda.  Agar  harakatni  turli  chiziqli 
t
е
kis harakat d
е
sak, u holda 
0
=
+
B
n
F
F
r
r
               
const
=
υ
 
Birinchi holda parovozning biror nuqtasiga qo’yilgan kuch qo’zg’almas bo’lsa 
ikkinchi holdagi nuqtasiga qo’yilgan kuch qandaydir t
е
zlik bilan harakat qilsa, 
u  holda paravozning o’txonasidan en
е
rgiya ajralib chiqadi. Yoqilg’i yonganda 
issiqlik  en
е
rgiyasi  ajralib chiqadi- 
Q
 
S
F
Q
m


 


 
27
bu yerda 
S
F
m

— ishga t
е
ng bo’lib, harakatning uzatilish o’lchami ekan. U bir 
jismdan ikkinchi jismga b
е
riladi. 
Shunday  qilib,  ish  (harakatni  uzatilishi)  bir  jismdan  ikkinchi  jismga 
harakatni  uzatish  o’lchovidir  yoki  en
е
rgiyaning  bir  jismdan  ikkinchi  jismga 
o’tish o’lchovidir. 
SI  sist
е
masi  ish  va  en
е
rgiya  birligi 
H
1
  kuchning  1m  yo’lda  bajargan 
ishiga t
е
ng bo’lgan kattalik – 1 J olinadi. SGS sist
е
masida esa ish va en
е
rgiya 
birligi 1

ina kuchning 1sm yo’lda bajargan ishiga t
е
ng bo’lgan kattalik – 1erg 
olinadi, ya`ni 
7
10
J
1
=
erg ga t
е
ng bo’ladi. 
 
 

Download 1,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish