Механика доц. А. Х. Хайдаров, асситент М. Мадрахимов

МЕХАНИКА

Доц. А.Х. Хайдаров, асситент М. Мадрахимов

4 - маъруза
ФИЗИКА КАФЕДРАСИ
2011

Маъруза режаси

• Ноинерциал саноқ тизимлари.
• Инерции кучи.
• Инерциал саноқ тизимлари.
• Галилей алмаштиришлари.
• Эйнштейн постулатлари.
• Лоренц алмаштиришлари.
• Лоренц алмаштиришларига нисбатан ҳаракат тенгламасининг инвариантлиги.
• Иш ва энергия.
• Импулс ва энергиянинг алмашиниши.

Инерциал саноқ тизимлари

Жисм ўзининг тинч ҳолатини ёки тўғри чизиқли текис ҳаракатини ташқаридан бошқа жисмлар таъсир этмагунича сақлаб қоладиган саноқ тизимлари инерциал саноқ тизимлари деб аталади.

Ноинерциал, ҳаракати тезланувчан бўлган саноқ тизимига Ньютон қонунларини қўллаб бўлмайди.

Инерция кучи

Мувозанатни бузувчи куч жисмларнинг ўзаро таъсири натижаси бўлмай, ҳаракати тезланувчан саноқ тизимига нисбатан жисмларнинг ҳаракати натижасидир.

1 – кузатувчи билан боғлиқ саноқ тизими - ноинерциалдир.

Инерция кучи – Кориолис кучидир

Кориолис кучи фақат айланувчи саноқ тизимида ҳаракатланувчи жисмларга таъсир этади ва жисмнинг ҳаракат тезлиги йўналишига кўндаланг йўналган бўлади.

Инерция кучи саноқ тизимининг тезланувчан ҳаракати туфайли намоён бўлади.
Ноинерциал саноқ тизимида бўлган исталган жисмга таъсир қилувчи инерция кучи – ташқидир. Инерциал саоқ тизимларида инерция кучлари мавжуд эмас.
Айланувчи саноқ тизимига нисбатан жисмга таъсир этувчи куч.
Марказдан қочма куч
Кориолис кучи

Инерция кучининг хусусиятлари

Инерциал саноқ тизимларида инерция кучлари мавжуд эмас.

• Бир тезланувчан тизимдан иккинчисига ўтишга нисбатан инерция кучлари инвариант эмас.
• Инерция кучлари Ньютоннинг учинчи қонунига бўйсунмайди.
• Ноинерциал саноқ тизимида бўлган исталган жисмга таъсир қилувчи инерция кучи – ташқидир.
• Инерция кучи моддий нуқта массасига пропорционалдир.
• Инерция кучлари остидаги моддий нуқталарнинг ҳаракати ташқи куч майдонларидаги ҳаракатларга ўхшашдир.