Мбт педагогика мажмуа 2020 21 Йил лотинча docx

Nutqida nuqson bo‘lgan o‘quvchilarni korreksion o‘qitiSh. Nutqiy buziliShlar sabablari
va ularning turlari.
Nutq – faqatgina insonga xos bo‘lgan muhim psixik funksiyadir. Nutqiy
munosabatlar yordamida, Shaxs ongida borliqni aks ettiruvchi bilimlar doimiy raviShda to‘ldirilib
va boyitib boriladi.
Nutqiy buziliShini keltirib chiqaruvchi sabablar orasida ekzogen (taShqi) va endogen (ichki)
omillar asosiy rol o‘ynaydi. Bundan taShqari (anatomik-fiziologik, morfologik), funktsional
(psixogen),
ijtimoiy-psixologik
(atrof-muhitning
salbiy
ta’siri),
psixonevrologik
(psixik
funksiyalarining buziliShi (aqli zaiflik, xotira yoki diqqatning buziliShi va boShqalar) sabablarning
ham ta’siri sezilarli bo‘ladi.
Ekzogen-organik omillar sirasiga: bolaning markaziy nerv tizimi va uning organizmiga salbiy
ta’sir etuvchi omillar (infektsiya, jarohatlar, intoksikatsiya), turli akuSherlik patologiyalari (bel
torligi, tug‘iliShning cho‘zilib ketiShi yoki tez sodir bo‘liShi, yo‘ldoShga o‘ralib qoliShi, bolaning

---

144
noto‘g‘ri joylaShiShi va boShqalar), malakali akuSherlik yordamining ko‘rsatilmasligi, chala
tug‘iliSh kabi holatlar sabab bo‘ladi.
Hozirgi kunda logopediyada nutqiy buziliShlarni ikki turi ajratiladi:
1)
tibbiy-psixologik nutqiy buziliSh;
2)
psixologik-pedagogik nutqiy buziliSh.
Tibbiy-psixologik turda ko‘riladigan hamma nutqiy buziliShlarni quyidagi ikki yirik guruhga
ajratiSh mumkin:
1)
og‘zaki nutqning buziliShi;
2)
yozma nutqning buziliShi.
Og‘zaki nutqning buziliShi o‘z navbatida quyidagi ikki turga ajratiladi:
nutq ifodalaniShi fonatsion tuziShi (nutq talaffuzi) ning buziliShi;
fikr strukturali-semantik (ichki) tuziliShi (nutqning tizimli yoki polimorf)ning buziliShi
Psixologik-pedagogik (pedagogik) klassifikatsiyalaSh uni pedagogik jarayonda qo‘llaShga
yo‘naltirilgan bo‘lib, bolalar jamoasi bilan nutqiy nuqsonlarni tuzatiShga yo‘naltirilgan Korreksion-
rivojlantiruvchi ta’sir ko‘rsatiSh metodlarini iShlab chiqiShga xizmat qiladi.
Psixologik-pedagogik (pedagogik) klassifikatsiyalaShga ko‘ra nutqning buziliShi quyidagi
ikki guruhga ajratiladi:
1. Muomala vositalari (fonetik-fonematik va nutqning umumiy rivojlanmaganligi)ning
buziliShi.
2
.
Muomala vositalarini qo‘llaShdagi buziliShlar.