Мбт педагогика мажмуа 2020 21 Йил лотинча docx

Abu Ali ibn Sino
(980-1037) didaktikaning prinsiplariga, xususan, ko‘rsatmali o‘qitiShga
zo‘r qiziqiSh bilan qarab, inson dastlabki o‘quv maShg‘ulotlarida buyumning taShqi hossasini
o‘rgansa, o‘Sha buyumni va uning tasvirini ko‘rib chiqsa, o‘zi mustaqil holda bilimlarni o‘zlaShtira
oladi, deb hisoblaydi. Olim inson haqiqatan mavjud narsalarni yoki ularning tasvirini idrok etiSh
tufayli unda ob’ektiv voqelikni to‘g‘ri aks ettiradigan tasavvur ShakllaniShini ta’kidlaydi.
SHuningdek, ibn Sinoning ilmiy bilimlarni egallaSh usullari va yo‘llari, ta’lim oluvchilarni
sinf-dars Shaklida o‘qitiSh haqidagi didaktik prinsiplari muhim ahamiyatga egadir:
– ta’lim oluvchini bilim beriShda birdaniga kitobga band qilib qo‘ymaslik;
– o‘qitiShda jamoa (sinf) bo‘lib o‘qitiShga e’tibor beriSh;
– bilim beriShda ilm o‘rganuvchilarning qiziqiShi va qobiliyatini hisobga oliSh;
– o‘qitiShni jismoniy maShqlar bilan qo‘Shib olib boriSh va h.k.
31
SHubhasiz, keyinchalik yuqorida nomlari qayd etilgan va zikr etilmagan boShqa ko‘pgina
SHarq qomusiy olimlarning iShlab chiqqan didaktika qonun-qoidalari va (prinsip) tamoyillari chex
olimi
YAn Amos Komenskiy (1592-1670)
tomonidan
“Buyuk didaktika”
asarining yaratiliShiga
asos bo‘lib, pedagogika tarixida
“Didaktikaning otasi, asoschisi”
nomiga sazovor bo‘ladi.
31
С
.
Ҳасанов
. 
Хоразм
маънавияти
дарғалари
. –
Т
.: “
Адолат
”, 2001, 103-119-
бетлар
.

---

94
Avval ham aytganymizdek, yakin vaktlargacha pedagogikadagi
qonun, qonuniyat va tamoyil
degan tuShunchalar sinonim sifatida iShlatilib, yoki bularning bitgasiga yo qonun, yo qonuniyat, yo
prinsipga ustunlik berilib kelingan.
Ammo, ko‘p yillik tajribalar va bu sohadagi izlaniShlar Shuni ko‘rsatdiki
qonuniyat
turg‘un
bo‘lib, ular asosida yaratilgan.
YAratilgan qonun va tamoyillar o‘zgarib ham turiShlari mumkin ekan. Ba’zi eski tamoyillar,
masalan, tabiatga mos raviShda rivojlantiriSh tamoyili yo‘q bo‘lib ketib, o‘rniga yangi tamoyillar
kiritilgan.
Tamoyillar to‘g‘risida didaktikada Shunday koida o‘rnaShib qolganki, tamoyillar tarixiy
vaziyatdan kelib chiqib konkret jamiyatning ehtiyojlarini ifoda etar ekan. Ijtimoiy taraqqiyot va
ilm-fanni rivojlaniShi hamda ta’lim-tarbiya jarayonida yangi qonuniyatlarni aniqlaniShi,
Shuningdek, ilg‘or psdagogik tajribalar natijasida pedagogik tamoyillar tizimi boyib boraverar ekan.
O‘zbekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlaSh Milliy dasturi”da mamlakatimizda
uzluksiz ta’limni taShkil etiSh va rivojlantiriSh yangi qonuniyatlar va pedagogik prinsip
(tamoyil)lari to‘liq o‘z ifodasini topgan. Bu pedagogik ta’lim tamoyillari quyidagilardan iborat:
-
ta’limning ustuvorligi;
-
ta’limning demokratlaShuvi;
-
ta’limning insonparvarlaShuvi;
-
ta’limning ijtimoiylaShuvi;
-
ta’limning milliy yo‘naltirilganligi;
-
ta’lim va tarbiya uzviy bog‘liqligi;
-
iqtidorli yoShlarni aniqlaSh va yuqori darajada bilim oliShlari uchun Shart-Sharoit
yaratiSh
32
kabilardir.
Ma’lumki, o‘quv jarayonining muvaffaqiyatli va samarali natijasi ta’lim jarayonining qonun-
qoidalari, ya’ni ta’limga qo‘yilgan didaktik talablar va tamoyillarga qay darajada amal qiliShlariga
bog‘liqdir. CHunki ta’lim tamoyillari o‘quv jarayoniga qo‘yiladigan ijtimoiy talablar, ta’limni
taShkil etiSh va boShqariShda rivoya qiladigan qonun-qoidalar sifatida amal qiladi.
Pedagogik amaliyotlarda ba’zan