MBAZA.UZ
Shundan so‗ng Velisariy Italiyaga yo‗l oladi. Vizantiya- liklar Sitsil iya orolini
qiyinc hiliksiz qo‗lga kiritadilar. Lekin
Italiyada
ular ostgotlarning qattiq
arshiligiga uchr aydi. Velisariyga qarshi kurashda ostgotlar qochoq qullarga
ozodlik berib, ulardan foy da lanishgan. Vizantiyaliklar esa aksincha, qulchilikni
tiklashgan, har qanday aybi uchun
qulni qattiq jazolashgan.
Shunga qar
amasdan, vizanti- yaliklar Italiyan ing katta qismini bo‗y sundirib, poytaxti
Ravenna bo‗lgan alohida noiblik tuzishadi. Italiyadagi urush so‗ngida Yustinian I
Ispaniyaga ham qo‗shin yu bo radi. Ispaniyada vestgotlar hukmronlik qilar
edi. Vestgotlar qo‗shinini qiyinchiliksiz yenggan Vizanti- ya janubiy viloyatlarni
egallab, Gibraltar bo‗g‗ozi ustidan nazorat o‗rnatadi. Vizàntiyada feodal
munosabatlarning shakllanishi. Vizàn- tiyaga VI àsr ning o‗rtàlàridàn slàvyan
qàbi làlàri kelib o‗rnasha boshladi. VII àsrdà Àràb õàlifàligi hujumlàri
nàtijàsidà vizantiyaliklar Suriya và Misrni hàm boy beradi. Vizàntiya qishlîq
õo‗jàligidà erkin dåhqînlàr qàsh- shîqlàshib, qàràmlikkà tushishi dàvîm etàdi.
Qishlîqdà mulkiy tàbàqàlànish jarayoni kuchàyib, yirik yår egàlàri –
fåîdàllàr hàmdà yårsiz dåhqînlàr tîifàlàri pàydî bo‗ladi. X–XI àsrlàrdà
impåràtîrlàr àmàldîrlàr, ibîdàtõînàlàr va mînàstirlàrgà ko‗plàb yår-mulklar in‘îm
etàdilàr. Ma‘lum vàqt o‗tib Vizàntiyadà hàm fåîdàllàr qàl‘àlàr qu-
rib, hàrbiy bo‗ linmàlàr tuzàdilàr. Fåîdàllàr hîkimiyatining ku chàyishi và
màrkàziy hîkimiyatning zàiflàshishi IX–XI asr
larda
yer egaligi
munîsàbàtlàrining uzil-kåsil o‗rnàtili- shigà îlib kålàdi.
2.
Muhammad Rahimxon I ning Xiva xonligi tarixidagi tutgan o„rni haqida fikr
bildiring.
Eltuzarxon vafot etgach, taxtga uningukasi
Muhammad Rahimxon I
o‗tirdi.Muhammad Rahimxon I Xiva xonliginisiyosiy jihatdan birlashtirishga
kirishdi.Ayni paytda, turkmanlami bo‗ysundirish masalasi yetakchio‗ringa
chiqdi. Turkmanlaming turli qabilalari qanchalik qattiqqarshilik ko‗rsatmasinlar,
birin-ketin bo‗ysundirib borildi.
Bo‗ysunishni istamagan yovmut qabilasi Xurosonga ko‗chibketdi.
Biroq Eron
hukumatining tazyiqi ostida hamda yaylovmaydoni yo‗qligi uchun yana Xiva
xonligi hududiga qaytib keldi.Endi ular Xiva xoni
tomonidan ajratib berilgan
hududga
joylashishga
majbur
bo‗ldilar. Shu davrdan boshlab,
yovmutqabilasining
taqdiri Xiva
xonligi
bilan uzil-kesil bog‗lanib,
xonlikfuqarolari
tarkibiga
olindi.
Ularga
ham
soliq to‗lash
belgilandi.Shuningdek, xon qo‗shiniga belgilangan miqdorda navkar yuborish
majburiyati ham yuklandi. Yuborilganligi ham bejiz bo‗lmagan.Muhammad
Rahimxon I (1806-1825) o‗zbeklar va turkmanlardan tuzilgan ―Xon navkarlari‖
deb atalgan muntazamqo‗shinga tayanib yirik zodagonlar
qarshiligini sindirish
uchunshiddatli kurashda o‗z raqiblarini birin-ketin bo‗ysundira bordi.Muhammad
Rahimxon I ga dushmanlik ruhidagi Orolbo‗yizodagonlari guruhi qattiq qarshilik
ko‗rsatdi. Biroq, 1811- yildaularning qarshiligi sindirildi. Xiva xoni
qoraqalpoqlarni hambo‗ysunishga majbur etdi.Muhammad
Rahimxon I davrida