Aksiz solig‘i hisobi. Aksiz solig‘i sof daromad narxida va qo‘shilgan qiymat solig‘iga tortiladigan bazada hisobga olinadigan, bilvosita soliq sifatida byudjetga to‘lanadigan soliqdir.
Aksiz solig‘i Soliq kodeksining 229 - 241 moddalari bo‘yicha tartibga solinadi va aksiz solig‘i to‘lovchilari bo‘lib;
O‘zbekiston Respublikasi hududida aksiz solig‘i solinadigan tovarlarni (aksiz to‘lanadigan tovarlarni) ishlab chiqaruvchilar;
O‘zbekiston Respublikasining bojxona hududiga aksiz to‘lanadigan tovarlarni import qiluvchilar;
oddiy shirkat aksiz to‘lanadigan tovar ishlab chiqargan taqdirda, oddiy shirkat shartnomasining oddiy shirkat ishlarini yuritish zimmasiga yuklatilgan sherigi (ishtirokchisi).
Aksiz to‘lanadigan tovarlarning ayrim turlari bo‘yicha aksiz to‘lanadigan tovarlar ishlab chiqaruvchi bo‘lmagan shaxs O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan aksiz solig‘ini to‘lovchi etib belgilanishi mumkin.
Aksiz solig‘ining stavkalari mutlaq summada (qat’iy) belgilangan aksiz to‘lanadigan tovarlar bo‘yicha soliq solinadigan baza aksiz to‘lanadigan tovarlarning naturada ifodalangan hajmi asosida aniqlanadi.
Misol: Televizor ishlab chiqarish korxonasida ishlab chiqarilgan televizorlarning sotilish narxi 1000000 so‘m. Aksiz solig‘i stavkasi 15%. Demak soliq- 150000 so‘m (1000000 x 15%:100).
Televizorlarning sotilish narxi 1150000 so‘m (1000000 + 150000). Televizorlarning sotilish qiymatiga:
D-t 5110-"Hisob-kitob schyoti" schyoti - 1150000 so‘m;
K-t 9010-"Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromadlar" schyoti - 1150000 so‘m.
Aksiz solig‘i qiymatiga:
D-t 9010-"Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromadlar" schyoti - 150000 so‘m.
K-t 6410-"Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik" schyoti - 150000 so‘m.
Aksiz solig‘i byudjetga o‘tkazilganda:
D-t 6410-"Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik" schyoti - 150000 so‘m.
D-t 5110-"Hisob-kitob schyoti" schyoti - 150000 so‘m.
To‘lovchilar tomonidan amaldagi sotish hajmi asosida hisoblab chiqilgan aksiz solig‘i summasi quyidagi muddatlarda byudjetga to‘lanadi:
- joriy oyning 13-kunigacha - joriy oyning bi rinchi o‘n kunligi uchun;
- joriy oyning 23-kunigacha - joriy oyning ikkinchi o‘n kunligi uchun;
- navbatdagi oyning 3 kungacha - hisobot oyining qolgan kunlari uchun.
Tovarga ilova qilinadigan hujjatlarda ko‘rsatilgan mahsulot yuklab jo‘natilgan kun sotish kuni deb hisoblanadi.
Aksiz solig‘ining o‘n kunlik to‘lovlar bo‘yicha kelib tushgan summasi davlat soliq xizmati organlari tomonidan soliq to‘lovchilarning shaxsiy schyotlarida bir vaqtning o‘zida soliqning "hisoblanishi" va "to‘lanishi" ustunlarida aks etgiriladi.
Soliq to‘lovchi o‘zi ro‘yxatdan o‘tgan tegishli soliq xizmati idorasiga har oyda hisobot oyidan keyingi oyning 20-kunigacha aksiz solig‘i bo‘yicha hisob-kitobni, unga soliq solinmaydigan aylanmalar summalari ko‘rsatilgan ma’lumotnomani ilova qilib taqdim etadi.