Mazkur o’quv-uslubiy majmua orqali talabalar o‘zini-o‘zi mustaqil nazorat qilishi va bilimlarini joriy nazoratdan o‘tkazishda foydalanilishlari mumkin

Asosiy vositalar harakatini hujjatlashtirish
Korxonaning asosiy vositalar harakatini hisobga olishda quyidagi shakll foydalaniladi:
AV-1 shakli. Asosiy vositalarni qabul-topshirish dalolatnomasi. Dalolatnoma bir obyekt uchun yozilib, buxgalteriyaga beriladi va asosiy vositani hisobga olish inv kartochkalariga yozish uchun asos bulib xizmat qiladi.
AV-2 shakli. Ta’mir qilingan, tiklangan va takomillashtirilgan obyekt qabul qilish-topshirish dalolatnomasi.
AV-3 shakli. Asosiy vositalarni hisobdan chiqarish to‘g‘risida dalolatnoma.
AV-4 shakli. Avtotransport vositalarini hisobdan chiqarish dalolatnomasi.
AV-6 shakli. Asosiy vositalarni hisobga olish inventar kartochkasi. A vositalarni qabul-topshirish dalolatnomalari va ushbu obyekt texnik hujjatlari har bir obyektga inventar kartochkasi ochiladi.
AV-7 shakli. Asosiy vositalarni hisobga olish bo‘yicha inventar kartochk ruyxati.
AV-8 shakli. Asosiy vositalar harakatini hisobga olish kartochkasi. guruhlari bo‘yicha asosiy vositalar harakatini hisobga olish uchun kullaniladi. Karxona ma’lumotlari asosida asosiy vositalar harakati haqidagi hisobot tulgaziladi.
AV-9 shakli. Asosiy vositalar inventar ruyxati:
Asosiy vositalar korxonaga kelib tushganda rahbar tayinlagan komissiya xo‘ obyekt bo‘yicha alohida qabul qilish-topshirish dalolatnomasi (yukxat)ni rasmm tirishi lozim (AV-1 shakli). Dalolatnomada obyekt tavsifi, turgan joyi, sotib ol manbai, chiqarilgan yoki ko‘rilgan yili, ishga tushirilgan sana, obyektning natijalari, uning texnik shartlarga muvofiqligi va boshqalar ko‘rsatilishi lozim.-
Asosiy vositalarni qabul qilish-topshirish umumiy dalolatnomasi bilan turdagi va narxi bir xil xo‘jalik inventarlari, asboblar, stanoklar olinganl! rasmiylashtirish mumkin. Qabul qilish-topshirish dalolatnomasiga pasportlar, ish tartibi, yo‘riqnomalar ilova qilinadi. hisobga qabul qilingan asosiy vositalar obyektiga inventar raqami (soni) beriladi, masalan 001 dan 099 gacha inventar raka] binolarga, 100 dan 199 gacha inshootlarga, 200 dan 299 ga kadar bo‘lgan rakamlar u: qurilmalariga beriladi va xokazo. Berilgan inventar rakami asosiy vositalar ob’e metall jetonni kokib kuyish, buyok bilan belgi qo‘yish va boshqa usullarda belgilab kuynladi. Bu belgi obyekt foydalanishda bo‘lgan jami davr uchun saqlanadi va buxgalteriya Hisobining barcha boshlangich hujjatlari hamda registrlarida ko‘rsatiladsh Obyekt chiqim qilinganda uning inventar rakami yangi kirim qilingan asosiy vositalarga berilmaydi.
Asosiy vositalarni qabul qilish-topshirish dalolatnomasi ilova hujjatlar bilan birga korxona buxgalteriyasiga topshiriladi. Buxgalteriya dalolatnoma asosida belgilangan namunadagi inventar varakasi ochadi (AV-6 shakli). Bu varakada obyekt haqidagi barcha ma’lumotlar kayd etiladi (dastlabki yoki tiklanish qiymati, amortizatsiya ajratmalari me’yori, kirim qilingan paytdagi eskirish darajasi). Sungra inventar varakalari asosiy vositalarning tasnif guruhlari bo‘yicha maxsus ruyxat tuziladi (AV-7 shakli).
Ruyxatda kayd qilingan varakalar asosiy vositalar kartotekasida tarmok tasnif guruhlariga, guruh ichida esa turgan joyi, foydalanish joyi va turlari bo‘yicha guruhlangan targibda saqlanadi. Xo‘arakatsiz asosiy vositalar obyektlari varakalari alohida guruhlanadi. Asosiy vositalarning chiqimi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi va bu inventar varakasiga kayd qilinadi, sungra varaka kartotekadan olib kuyiladi. Qayta olangan asosiy vositalar obyektlari tiklanish qiymati bo‘yicha varakaning «tamirlash, edernizatsiyalash» bo‘limiga yoziladi.Qayta baholash chog‘ida belgilangan eskirish summasi varaqaning tegishli bo‘limida ko‘rsatiladi.
Asosiy vositalar ishlatiladigan joylarda (korxona sexlari, uchastkalari, o‘limlari) Hisob asosiy vositalarning inventar ruyxati bo‘yicha olib boriladi (AV-9 shkli). Bunda hamma moddiy javobgar shaxslar bilan belgilangan namunada va ikki usxada moddiy javobgarlik to‘g‘risida shartnoma tuziladi. Shartnomaning bir nusxasi har bir moddiy javobgar shaxsning buxgalteriya (shaxsiy) delosi (hujjatlari majmui)da, ikkinchi nusxasi shu xodimlarning o‘zida saqlanadi. Hamma moddiy javobgar shaxslar :osiy vositalarni o‘z javobgarligiga olganini inventarizatsiya ruyxatiga imzo kuyib Tasdiqlab beradi, asosiy vositalarning keyingi tushumlarida esa birlamchi hujjatlarga nmzo kuyadi. Asosiy vositalarning har qanday kuchishi (boshqaga berish, tugatish va boshqalar) moddiy javobgar shaxslarning ishtirokida rasmiylashtiriladi.
Olingan, hisobdan chiqarilgan korxona ichida joyi o‘zgartirilgan (kuchirilgan) asosiy vositalarning inventar varakalari tegishli kaydlar o‘tkazilganidan keyin oy oxirigacha joy-joyiga kuymay, alohida saqlanadi. Chunki har oyda shu varakalar asosida asosiy vositalar amortizatsiyasi (eskirish) Hisob-kitoblari tuziladi, ularning har bir turi bo‘yicha kirim, chiqim oborotlari jamlanadi va asosiy vositalar harakatini Hisobga olish varakasi tuldiriladi. Asosiy vositalar harakatini Hisobga olish varakasi (AV-8 shakli) joriy yil uchun yanvar oyi boshida ochiladi. Varakada dastlab asosiy vositalarning borligi, turlari bo‘yicha ma’lumot 1 yanvar holatiga ko‘rsatiladi, sungra har oyda oy davomidagi oborotlar yozuvidan keyin keyingi oyning 1 kunidagi holat bo‘yicha asosiy vositalarning mavjudligi kayd etiladi. Shu malumotlar asosida asosiy vositalar harakatining oborot ruyxati (qaydnoma) tuziladi. Uning yakunlari asosiy daftardagi yakunlar bilan solishtirilib chiqiladi va shu asosda korxonaning asosiy vositalari mavjudligi hamda ularning harakati to‘g‘risida Hisobot tuziladi.
Asosiy vositalarning chiqib ketishi AV-G va AV-3 shakllaridagi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi. Bu shakllarda chiqim qilinadigan obyektlarning dastlabki qiymati va eskirish summasi kayd etiladi. Inventar varakasi kartotekadan olinib, dalolatnomaga ilova qilinadi. Asosiy vositalarning turgan urni bo‘yicha inventar ruyxatida tegishli kaydlar qilinadi.