|
Sotib olish sanasi
|
Miqdori
|
Bir birlik materialning qiymati, sum
|
Jami qiymat, mt
sum
|
10 mart
|
1000
|
600
|
600
|
28 may
|
1700
|
800
|
1360
|
9 noyabr
|
1500
|
900
|
1350
|
Jami
|
4200
|
|
3310
|
Yil davomida 2800 sumlik material sarflandi va omborda 1400 sumlik material qoldi.FIFO usuli bo‘yicha materiallarni baholaymiz:
|
Materiallar sarfi
|
Miqdori
|
Bir birlik materialning qiymati, sum
|
Jami qiymat, min sum
|
1 -partiya
|
1000
|
600
|
600
|
2-partiya
|
1700
|
800
|
1360
|
3-partiya
|
100
|
900
|
900
|
Jami sarflandi
|
2800
|
|
2860
|
Ombordagi qoldiq
|
1400
|
900
|
1260
|
LIFO usuli bo‘yicha materiallarni baholaymiz:
|
Materiallar sarfi
|
Miqdori
|
Bir birlik
|
Jami qiymat
|
|
|
materialning
|
sum
|
|
|
qiymati, sum
|
|
1 -partiya
|
1500
|
900
|
1350
|
2-partiya
|
1300
|
800
|
1040
|
3-partiya
|
-
|
-
|
-
|
Jami sarflandi
|
2800
|
|
2390
|
Ombordagi qoldiq
|
400
|
800
|
320
|
|
1000
|
600
|
600
|
Jami qoldik
|
1400
|
|
920
|
AVESO
|
usuli bo‘yicha
|
materiallarni baholaimiz:
|
|
Materiallar sarfi
|
|
Miqdori
|
|
Bir birlik materialning qiymati, sum
|
Jami
|
qiymat, mint sum
|
1 -partiya
|
|
1000
|
|
600
|
|
600
|
2-partiya
|
|
1700
|
|
800
|
|
1360
|
3-partiya
|
|
100
|
|
900
|
|
900
|
Jami sarflandi
|
|
2800
|
|
788.8
|
|
2207
|
Ombordagi qoldik
|
|
1400
|
|
788.8
|
|
1103
|
Eslatma. Material birligining o‘rtacha qiymati AUESO usulida quyidagi aniqlanadi: (3310/4200)=788.8 sum.
Yuqorida keltirilgan usullardan foydalanib sarflangan material tannarxi hamda yil oxirida zaxiralarga taksimlanadigan harajatlarni aniqlash lozim:
FIFO usuli bo‘yicha:
Sotishdan olingan daromad 3250
Jami material tannarxi 3310
Hisobot davri oxirida material qoldigi 1260 Sarflangan material tannarxi 2050 Yalpi foyda 1200 LIFO usuli bo‘yicha:
sotishdan olingan daromad 3250 jami material tannarxi 3310 hisobot davri oxirida material qoldigi 920
carfyaangan material tannarxi 2390
Yalpi foyda 860
AVECOusulibo‘yicha:
Sotishdan olingan daromad 3250
Jami material tannarxi 3310
Hisobot davri oxirida material qoldigi 1103
Sarflangan material tannarxi 2207
Yalpi foyda 1043
Yukoridagi jadvallardan kurinib turibdiki, materiallarni baholashning turli usullarini qo‘llash sharoitida korxonaning yalpi foydasi turlicha bo‘ladi.
LIFO usuli «Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi Hisobot»ni tuzish uchun ko‘prok Mybga javob beradi. Ammo amaldagi bashxoning oshishi yoki pasayishi sharoitida ishlab yakarish zahiralari qiymatini joriy balansda baxrlash uchun unchalik maqsadga muvofiq va uning O‘zbekistonda kullanilishiga ruxsat berilmagan.
Balans tuzishda FIFO usulini qo‘llash maqsadga muvofivdir, chunki ishlab chiqarish zahiralari qiymati Hisobot davri' oxirida joriy bahoga yakinrok bo‘ladi va korxona «aktivlarini aniq aks ettiradi.
2. Tovar-modiy zahiralar harakatini hujjatlarda rasmiylashtirish
Materiallar harakati bilan bog‘lik muomalalarni o‘z vaqtida hujjatlarda rasmiylashtirish ularning hisobini to‘g‘ri yuritishni ta’minlaydi. Korxonalarga materiallarning o‘z vaqtida keltirilishini ta’minot bo‘limi nazorat qilib boradi. Ta’minot bo‘limi Mol yetkazib beruvchi korxonalar tomonidan shartnoma majburiyatlarining baja-rilishini tekshirib, ularga materiallar kamomadi va sifati bo‘yicha e’tirozlar va da’vo quyish, korxonaga o‘z vaqtida etib kelmagan yuklarni topish vazifalarini bajaradilar.
Mol yetkazib beruvchilarning shartnoma shartlariga rioya qilishlari ustidan nazoratolib borish ishlab chiqarishni to‘xtovsiz, o‘z vaqtida davom etishini ta’minlaydi.
Mol yetkazib beruvchilardan olingan schyot va boshqa hisob-kitob hujjatlari, eng avnalo, korxona buxgalteriyasiga topshiriladi, ular tekshiriladi, sungra o‘z vaqtida ruyxatatga olinadi. Shundan sung bu hujjatlar korxonaning ta’minot bo‘limiga topshiriladi. Har bir schyot bo‘yicha uning tulanishi yoki tulanmasligi aniqlanadi. Agar shartnoma shartlariga Mol yetkazib beruvchilar tula amal kilgan bo‘lsa, schyotni to‘lashga rozilik Lsriladi. to‘lanishi lozim bo‘lgan schyot va boshqa hisob-kitob hujjatlari materialni qabul qilish uchun omborga beriladi. Materiallar korxonaga keltirilgunga qadar hamma hujjatlar maxsus papkada saqlanadi. O‘z vaqtida yuborilmagan materiallar to‘g‘risida imbor mudiri korxonaning ta’minot bo‘limiga tegishli chora ko‘rilishi uchun xabar beradi.
Korxona ishonchnomaning ikki - M-2 va M-2a shaklidan foydalanadi. M-2 shakld foydalanganida berish-olishlar haqidagi ma’lumotlar ishonchnoma varakasining kunga kismiga (koreshogiga) yoziladi, bu holda berilgan ishonchnomani maxsus daftarga o‘ kuyishga xojat kolmaydi. Korxona moddiy boyliklarni ommaviy tarzda ishonchnoma bn oladigan hollarda M-2a shaklidagi ishonchnomadan foydalanadi. Berilgan ishonchnomg maxsus daftarda ruyxatdan o‘tkaziladi. Ishonchnoma korxona rahbari va bosh buxgalt tomonidan muxrlangan holda beriladi, sungra u M-26 shaklidagi maxsus daftarga yu qilinadi. Ekspeditor esa ishonchnomani olishda daftarga imzo chekadi. Ishonchnomani od xodim materiallar olingandan keyingi birinchi kundan krldirmasdan unga yuklatil vazifani bajarganligi hamda olingan materiallarni omborga topshirganligi to‘g‘risid. hujjatlarni buxgalteriyaga topshirishi shart. Ishlatilmagan ishonchnomalar belgilash muddati utib ketgandan keyingi kunda buxgalteriyaga topshiriladi. Muddati o‘tib ketgan ishonchnomalar bo‘yicha hisobot bermagan shaxslarga yangi ishonchnomalar berish qilinadi. Materiallarni omborga ombor mudiri yoki omborchi qabul qiladi. Keltirilgan materiallar Mol yetkazib beruvchining hujjatlari bilan muvofiq bo‘lsa, omborchi shaklidagi kirim orderi to‘zadi. Ombordan sexlarga materiallar muntazam berib borilsa, u holda limit-zabor kartalari qullaniladi. Limit-zabor kartasi korxonaning ishlab chiqarish yoki rejalashtirish bo‘limi tomonidan yoziladi. Unda shu sex yoki uchastkaga berilishi lozim bo‘lgan material ma’lum turining oylik cheklangan me’yori ko‘rsatiladi. Cheklangan me’yor sex yor uchastkaning ishlab chiqarish rejasi va shu sex yoki uchastkada materiallarni sarflash me’yori asosida aniqlanadi. Limit kartasi ikki nusxada yoziladi, bir nusxasi omborgao‘ ikkinchisi esa sexga beriladi. Materiallar berilgandan sung limit kartasining nusxasiga imzo qo‘yadi, sex xodimi omborchining nusxasiga o‘z imzosini qo‘yadi.
Omborchi har bir operatsiyadan keyin foydalanilmagan limit qoldigini hisoblab
chiqadi. Limit etmagan tavdirda limitdan tashqari materiallar harajati talabnoma bilan
rasmiylashtiriladi. Materiallarning sarflanishi bo‘yicha limitning shu tarika belgila
lanishi me’yordan ortiqcha sarflar haqida korxona rahbarlariga o‘z vaqtida xabar qilish-
imkonini beradi. Limit kartalarining kullanilishi hujjatlar sonini kamaytiradi yoki ularni kayta ishlashni engillashtiradi. Materiallarning ichki ko‘chishida, ya’ni bir ombordan ikkinchi omborga, bir sexdan ikkinchi sexga berilganida hamda chiqindilar omborga
qabul qilinganida qabul qilish yukxatlari bilan rasmiylashtiriladi. Ombor xodimi
lariga materiallarni boshqa hujjatlar bo‘yicha hamda turli xatlar, og‘zaki farmoyishlar
asosida berish takiklanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
