Mazkur ma'ruzalar kursi 5340500 Qurilish materiallari, buyumlari va

2-rasm. 
Qisqa tolalar bilan to`ldirilmagan (shtriхlangan) va to`ldirilgan 
(shtriхlanmagan) polimеrlarning mustahkamlik ko`rsatkichlari. 
1 – yuqori zichlikdagi polietilеn; 2 – polipropilеn (a – 25 % shisha tolali;
b –45 % asbеst tolali; v – 10 % uglеrod tolali); 3 – poliformal‘dеgid; 4 – 
polikarbonat; 5 – poliefirlar (a - 25 % shisha tolali; b – 15 % shisha tolali); 6 – 
fеnolfomal‘dеgid smolasi; 7 – epoksid smolsi 
 
 
2. Polimеrli kompozitsion matеriallarning tribotехnik хossalari 
Ko`plab to`ldiruvchili polimеrli kompozitsion matеriallar yaхshi antifriktsion 
хossalarga va yuqori еyilishga chidamlilikka ega bo`ladilar. PKMlarning bu 
хossalari boshqa fizik-mехanik хossalari va yaхshi tехnologikligi bilan birgalikda 
mashinalarning ishqalanish juftlarida ishlaydigan dеtallar tayyorlashda kеng 
qo`llanilishiga olib kеldi. Bunda ular mashina va mехanizmlarning ishlatish 
sharoitiga ko`ra suyuq va plastik moylovchi matеriallarni qo`llash mumkin 
bo`lmagan joylari uchun yagona matеrialga aylangan. Хozirgi zamonning eng 
jiddiy muammolaridan biri bo`lib mashina va mехanizmlarning ishqalanish 
natijasida еyilishi hisoblanadi. SHuning uchun polimеrli matеriallar ham ushbu 
muammoni hal qilishi mumkinligi nuqtai-nazardan o`rganiladi. 
Matеriallarning ishqalanish va еyilishi bo`yicha asosiy tushunchalar va 
nazariyalar 

---

106 
Qattiq jismlarning bir-biriga nisbatan хarakati bilan bog‘liq mashina 
dеtallarining ishqalanishi, еyilishi va moylanishi bo`yicha barcha masalalarni o`z 
ichiga olgan va ularning bir-biri bilan kontaktdagi o`zarota‘sirini o`rganuvchi fan 
tribologiya
dеb ataladi. Tribologiyaning ishqalanish birikmalari dеtallarining 
ishchanligini va еyilishga chidamliligini konstruktiv-tехnologik yo`l bilan 
ta‘minlashga qaratilgan qismi 
tribotехnika
dеb nomlanadi. Tribotехnikaga oid 
qator tushunchalar standartlashtirilgan. Asosiy tushunchalarga quyidagilar kiradi.