|
II.MAYDANDI VERTIKAL TEGISLEW USILLARI
Maydandi nivelirlew jer tegislew h’a’m qurılıs ushın ajıratılg’an relefi ku’shsiz qatnasqan orınlardın’ iri masshtablı topografiyalıq rejelerdi du’ziwde qollanıladı. Maydandi nivelirlew tiykarınan eki qıylı: kvadrat h’a’m magistral usıllarda orınlanadı.
Bul usildin’ teodolit h’a’m lenta ja’rdeminde orın mikrorelefi quramalıg’ına qarap ta’repleri 10,20, 30,40,50, 100 metrli kvadratlar tu’ri jasaladı. Kvadratlar jumısları qazıqlar menen bekkemlenedi, konturlar kvadrat ta’replerine qaray sёemka etiledi.
Eger uchastka jatıq yamasa u’lken bolmasa (4 ke deyin), onı bir orınnan nivelirlew mu’mkin. Nivelir uchastkasının’ shama menen ortasına ornatılıp, trubanın’ qaraw nurı ufkiy jag’dayına keltiriledi h’a’m h’a’mme kvadratlardın’ ushlarına gezek penen qoyılg’an reykadan sanaqlar alınadı. Sanaqlar kvadratlar tu’rleri sxeması-dala jurnalına jazıladı. Ushlardan birinin’ belgisi jakın reperden qalg’anları bolsa a’sbap gorizontı arqalı esaplanadı.Betti magistrallar usılında nivelirlew (to’mendegi suwret) teodolit h’a’m nivelir jolları menen birgelikte o’tkerilip, orın relefi h’a’m reje masshtablarına qarap 10 m den 50 m aralıqlarda tochkalar belgilenedi.
To’mendegi su’wrette.Maydandi magistrallar usılında nivelirlew sxeması k o’rsetilgen.
Bul tochkalar ko’ldenen’ sızıqlarg’a bo’linip, olardag’ı tochkalar nivelirlenedi. Magistral jollar o’zara parallel bolsa, olar jabıq poligonlar payda etiwshi ko’ldenen’ nivelir jolları menen tutastırıladı. Magistral nivelir jollarının ushları reperlerde baylanısadı. Absolyut biyikliklerin esaplaw ten’ew h’a’m biiykliklerin esaplaw joqarıda jazılg’an ta’rtipte a’melge asırıladı.
Vertikal planirovka qiliw joybarin islep shigiwda geodezik esaplawlar ulken orin tutadi, joybardin kerekli elementlerinnen biri gorizantal maydanshalardi aldinnan belgilengen maydang’a ha’m gorizontg’a salistirg’anda berilgen maydanshalardi joybarlawdan ibarat.
1.MAYDANDI NIVELIRLEW HAQQINDA TUSINIK
Maydan tegislewde har turli asbaplardan paydalaniwg’a boladi.Maselen, taxeometriyaliq yaki nivelir,teodalit han tag’I basqa.Relefi onsha quramali bolmag’an jer maydanlarinda yaki qandayda bir aymaqtin’ bo’liminde nivelir asbabinan ken’ paydalaniladi.
Nivelirlewdin’ bir neshe usillari bar. Geometriyali’q nivelirlew usili, bul usildi a’melge asiriwdin’ eki usili bar.Ortadan turip ha’m aldig’a qarap nivelirlew usillari.Bul eki usilda o’z orninda paydalanilsa jumis sapasin asiradi ha’m waqitti u’nemleydi.
Biz maydandi nivelirlewdin’ kvadratlarg’a bolip nivelirlew usili haqqinda so’z etemiz.Bunda birinshi bolip oring’a barip dala jumislari a’melge asiriladi.
Asbap u’skeneler tekseriledi, eger bizge joqari aniqliqtag’I jumis tapsirilg’an bolsa qollanilatug’in asbapimizda talapg’a juwap beriwi tiyis.
Asbap teksirilgennen keyin o’lshew jumislarina kirisemiz.Bizge kerekli magliwmatlar toplang’andan keyin kameral sharayatta mag’liwmatlar qayta islep shig’ariladi yag’niy, o’lshew na’tiyjelerine du’zetpeler kirgiziledi,biz soni umitpawimiz kerek keminde bir geodeziyaliq tarmaqtan koordinatalar aliwimiz shart.
Maydandi kvadratlarg’a bolip nivelirlewde asbap gorizontinan paydalanip salistirmali biyiklikdi aniqlaymiz.Onnan keyin topografiyaliq plan duziwimizge boladi. Topografiyaliq plan arqali biz is otmetkasin aniqlaymiz, yag’niy oyli biyiklikler belgili boladi.Bul jumislar juwmaqlang’andan keyin jer jumislari kartagrammasi siziladi.Sizilmalar tamamlang’andan keyin jer maydani esaplanadi ha’m jer ko’lemi aniqlanadi.
Plan alıwdın’ ta’rtibi. Planda jer betindegi barlıq ko’rinisler (ko’ller, suw saqlag’ıshlar, saylar, da’ryalar, kanallar, batpaqlıqlar, shorqaqlar, qumlar, taqırlar, jaylar, jollar, o’simlikler, bag’lar) h.t.b.) ko’rsetiledi.
Eger ko’rinisler maydanlı bolsa olardın’ tiykarg’ı mu’yeshlerinin’ orınları anıqlanıp (yag’nıy planlı ornı anıqlanıp ) keyin olar sızıqlar menen tutastırıladı. Plan alıwda tiykarınan berilgen orındag’ı tochkalardın’ bir-birine salıstırg’andag’ı ornı anıqlanıp, sonın’ tiykarında orınlanadı.
Bul geodeziyanın’ tiykarg’ı, (printsipi) sha’rtlerinin’ biri. Bul printsip sonnan ibarat, da’slep plan alıwdag’ı tayanısh tiykarında, qalg’an tochkalar anıqlanadı. Tiykarg’ı tayanısh tochkalardın’ jıyındısı geodeziyalıq shaxapshalardı payda etedi.
Eger geodeziyalıq tayanısh tochkalarının’ tek g’ana planlı ornı yag’nıy koordinataları anıqlang’an bolsa, planlı tayanısh tochkalar, absolyut biyiklikleri anıqlang’an bolsa, biyiklik tayanısh tochkası dep ju’rgiziledi.
Planlı tayanısh tochkaları triangulyatsiya, poligonometriyalıq jol menen anıqlansa, biyiklik tayanısh tochkaları nivelirlew jolı menen anıqlanadı.
Planlı ha’m biyiklik tayanısh tochkalar siyreklew bolıp, 1:10000 masshtablı kartalardın’ bi betinde 1 yaki 2, 1:5000 masshtablı kartanın’ bir betinde birewi boladı. Lekin sol orında plan alıw jumıslarında bul tayanısh tochkalarına tiykarlanıp plan alıw tochkaları anıqlanadı.
Bunday tochkalar meodolit jolları yaki menzula jolları arqalı orınlanadı.
Bunday tochkalar plan alıw shaxapshaları dep ju’rgiziledi.
Plan alıwda bir qansha usıllardan paydalanıladı. Ms. Kesistiriw usılı, aylanıp ju’rip plan alıw, plyus usılları.
Do'stlaringiz bilan baham: |
