|
Maydandi kvadratlarg’a bolip nivelirlew
Kirisiw
I. Maydandi kvadratlarg’a bolip nivelirlew jumislari
2.1 O’lshew jumislari
2.2 O’lshew na’tiyjelerin islep shig’iw ha’m jer ko’lemin esaplaw
2.3 Maydandi nivelirlew arqali vertikal plan siziw
II. Maydandi vertikal tegislew usillari
1.1 Maydandi nivelirlew haqqinda tusinik
1.2 Maydandi tegislewde paydalanilatug’in asbaplar
Juwmaqlaw
Paydalanilg’an a’debiyatlar
Kirisiw
Maydandi nivelirlew jer tegislew h’a’m qurılıs ushın ajıratılg’an relefi ku’shsiz qatnasqan orınlardın’ iri masshtablı topografiyalıq rejelerdi du’ziwde qollanıladı. Maydandi nivelirlew tiykarınan eki qıylı: kvadrat h’a’m magistral usıllarda orınlanadı.
Bul usildin’ teodolit h’a’m lenta ja’rdeminde orın mikrorelefi quramalıg’ına qarap ta’repleri 10,20, 30,40,50, 100 metrli kvadratlar tu’ri jasaladı. Kvadratlar jumısları qazıqlar menen bekkemlenedi, konturlar kvadrat ta’replerine qaray sёemka etiledi.
Eger uchastka jatıq yamasa u’lken bolmasa (4 ke deyin), onı bir orınnan nivelirlew mu’mkin. Nivelir uchastkasının’ shama menen ortasına ornatılıp, trubanın’ qaraw nurı ufkiy jag’dayına keltiriledi h’a’m h’a’mme kvadratlardın’ Maydandi nivelirlew jerlerge suw shig’ariw , maydanlardi suwg’ariw ,inshatlardi quriw ha’m basqa usi siyaqli maqsetler ushin joybar duziw jumislari jer relefi aniq suwretlengen iri mashtabli topografik planlarda orinlanadi. Relefi tegis bolg’an jerlerde bunday topografik planlar tiykarinan maydandi nivelirlew arqali duziledi.
Jer relefinin’ harakteristika, oni planda su’wretlew aniqlig’ina, joybarlang’anlig’inan inshaat turine ha’m qasiyetine ha’m basqa bir qansha sha’rtlerge qarap nivelirlenetug’in toshkalar arasi yaki kvadratlar tarepi 10 dan 100 m ge shekem boliwi mu’mkin.
Maydandi kvadratlarg’a bolip nivelirlew jumislari
Bizge maydandi kvadratlarg’a bolip nivelirlew usillanan paydalanip olshew jumislarin a’melge asiriw ushin jer maydani berildi. Maydandi kvadratlarg’a bolip nivelirlew ashiq maydanlarda, relefi onsha quramali bolmag’an terotoriyalarda a’melge asiriladi. Da’slep o’lshew jumislarin baslamay turip biz plan duzip aldiq.Keyin bizge berilgen jerimiz penen tanisdiq (rekognasterovka).O’lsheyjaq atizimizdin korinisin listke mashtab boyinsha kishriytirip (1:100) sizip aldiq. o’lshew jumisin baslawimiz ushin kerekli bolg’an asbaplardi nivelir, reyka, metr,qaziq akelindi.En’ birinshi eki student atizdin uzinlig’in ha’m enin metrde olshep shiqti, bizler oni listegi atizlardin sizilg’an ko’rinisine jazip shiqdik. Keyin bul atizlardin qansha metr ekenine qarap ten’dey kvadratlarg’a bo’lip shiqdiq. Bul atizlardi esaplawda qa’telesip ketpewimiz ushin olardi nomerlep shiqdiq. Da’slep ushastkanin’ orayindag’I toshkasi arqali otkizip atirg’an eki oz ara perpendikulyar tuwri siziq tiykarinda tiykarg’I kvadratlar jasaladi:
Bunin’ ushin usi siziqlarda orayliq toshkadan baslap to’rt ta’repke birdey uzinliqta siziqlar o’lshep qoyiladi. Tiykarg’I kvadratlar ishinde olardin’ ta;repleri tiykarinda toltiriwshi (kishkene) kvadratlar jasaladi. Tiykarg’I kvadratlardin’ ushlari jeterli da’rejede bekkem belgiler menen belgilenedi ha’m harip, san menen nomerlenedi.Eger ushackamiz jatiq ha’m ulken bolmasa bir orinnan turip nivelirlenedi.Eger ushastkamiz ulken ha’m jatiq bolsanivelir uchastkasının’ shama menen ortasına ornatılıp, trubanın’ qaraw nurı ufkiy jag’dayına keltiriledi h’a’m h’a’mme kvadratlardın’ ushlarına gezek menen qoyılg’an reykadan sanaqlar alınadı. Sanaqlar kvadratlar tu’rleri sxeması-dala jurnalına jazıladı. Ushlardan birinin’ belgisi jakın reperden qalg’anları bolsa a’sbap gorizontı arqalı esaplanadı.Ta’repleri 50 m h’a’m onnan kishi bolg’an kvadratlar maydan u’lken bolg’anda bir neshe orınnan nivelirlenedi . Biraq biz olshew jumisin bir orinda turip aldiq ,reykalar toshkalarg’a qoyilg’anda biz onnan qiynalmay sanaq ala aliwimiz kerek boliwi kerek. Sebebi, bizge berilgen jerimiz ko;lemi kiskene bolg’anliqtan bir orinda turip nivelirledik.
Daslep asbapimizdi is jag’dayg’a keltirip o’zimizge qolay jerge ornatip aldiq. Nivelir asbapinin shenberli ha’m clindrli adilaklarin tuwrilap bolip olshew jumislarin basladiq.1-toshkag’a reyka qoyilip onin’ qara tarepinen sanaq aldiq a=0738 buni biz qolimizdag’I listke sizilgan atizdin’ kornisi yag’niy bul bizlerdin nivelirlewjurnalimizg’a jazip aldiq.1-toshkadan sanaq alip bolip 2- toshkag’a reyka qoyilip onin’ qara tarepinen sanaq aldiq b= 0803 buni nivelir jurnalimizg’a jazip aldiq.O’lshew jumislari aniq ha’m sapali boliwi ushin bir student asbapta bir student reykada juriwi kerek. Usilayinsha izbe izlikte olshew jumislari a’melge asiriladi.O’lshew jumislari tamamlang’andan keyin bizler kamerall yag’niy orinda otirip esaplaw jumisin basladiq.
Listke sizilg’an jerimizdin mashtab boyinsha kishriytirilgen korinisine jazilg’an toshkalardan aling’an sanaq arqali esaplaw jumisimizdi baslaymiz. Biz toshkalardin’ afsalyut biyikliklerin tabiwimiz ushin baslang’ish toshkamizdin’ afsalyut biyikligin biliwimiz kerek.Bizlerge baslang’ish toshkanin’ afsalyut biyikligi berildi. 1-a toshkamizdin afsalyut biyikligi 128. Keyin baslang’ish toshkanin’ afsalyut biyikligi ha’m baslang’ish toshkadan aling’an sanaq a=2505 ja’rdeminde asbap gorizontin esaplaymiz.Asbap gorizontin aniqlawimiz ushin 1-a toshkanin’ afsalyut biyikligine 1-a toshkadan aling’an sanaq di qosamiz .Asbap gorizontin esaplaw formulasinan paydalanamiz = + bul formulada
- asbap gorizonti
-reykanin’ qara tarepinen aling’an sanaq
-baslang’ish toshkanin’ afsalyut biyikligi101+22*0,101+12*0,101=104,434.Asbap gorizonti 104,434
Asbap gorizontinan paydalanip qalg’an toshkalardin’ afsalyut biyikligin aniqlaymiz. Asbap gorizontinan afsalyut biyikligin aniqlayjaq toshkadan aling’an sanaqti alaman. 104,434-2,121=102,313 2-b toshkamizdin’ absalyut biyikligin aniqlap aldim.Keyingi toshkalardin’da afsalyut biyikliklerin soytip esaplap aldiq.Hamme toshkamizdin’ afsalyut biyikliklerin aniqlap bolg’andan keyin maydannin’ relefin esapladim.Maydannin’ relefin esaplaw arqali sol jerdin oyli-biyikliklerin aniqlaymiz.Maydannin’ relefin toshkalardin afsalyut biyiklikleri arqali esapladim. Keyin maydanimizdin’ is otmetkasin esaplap shig’amiz.
Buni to’mendegi formula boyinsha esaplaymiz:
Bul formuladag’i n - kvadratlar sanin bildiredi. Menin’ kvadratlar sanim 20 g’a ten’.Bul formuladan paydalanip maydanimizdin’ is otmetkasin tawdiq. Bul formuladan shiqqan summa 103,37 ge ten’ boldi. Bul shiqqan summani har bir tochkanin’ absolyut biyikliklerinen alip shig’amiz. Ma’selen: 103,37-101,93=1,44 yag’niy bul degenimiz bul birinshi tochkamiz tegisleyjaq jerimizden pa’ste jaylasqan degenimizdi bildiredi. Is otmetkasin aniqlap bolg’animizdan keyin jer jumislari kartogrammasin esaplaymiz.
Jer jumislari kartogrammasi bizge o’lshep atirg’an maydanimizdin’ qay jeri pa’s qay jeri biyik ekenin aniqlap beredi. Bunin’ ushin biz nol ornin aniqlay formulasinan paydalanamiz. Ol to’mendegishe :
Jer jumislari kartagrammasin esaplap bolg’andan keyin maydanimiz eki bo’limge ajraladi. Pa’s bo’limin sari ren’ge boyaymiz biyik jerdi jasil ren’ge boyaymiz. Ha’mme jumisdi esaplap bolg’andan keyin jer jumislari ko’lemin aniqlaw kestesine jazip shig’amiz. Bul jer juislari ko’lemin aniqlawg’a qoyilg’an talaplar to’mendegishe:
ΔV=
3.
4.
Eger bizdin’ islegen jummisimiz 5% den az yaki sog’an ten’shiqsa demek, jumisimizdi duris esaplag’an bolamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
