Maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti loyihalarni moliyalashtirish fakulteti

5 - rasm. XitoydaEIZ tashkil etish bosqichlari¹

Birinchi bosqich - 1978 - 1982 yillar. Xorijiy investitsiyalarni jalb qilishning huquqiy va institutsional asoslari yaratildi. Mazkur bosqichda dastlabki maxsus iqtisodiy zonalar - Guandun (Shenjen, Chjuxay, Shantou) va Futszyan viloyatlarida (Syaman) tashkil etildi.


¹ Iqtisodiy adabiyotlarni o'rganish natijasida talaba tomonidan shakllantirildi
Ikkinchi bosqich - 1983 - 1989 yillar. Bu bosqich xorijiy investorlar bilan shartnomaviy huquqiy asosdagi hamkorlikning takomillashuvi, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va undan foydalanishdagi davlat siyosatining erkinlashtirilishi bilan ajralib turadi.
Uchinchi bosqich - 1990 yildan hozirga qadar. 1990 yilda Shanxay shahri yaqinida yangi ochiq rayon Pudun barpo etildi. Bu rayon iqtisodiy va huquqiy tartibiga ko'ra erkin iqgisodiy zonaga to'liq mos keladi. Pudun rayonini tashkil etishdan maqsad Shanxay shahrini modernizatsiya qilish va Yantszi daryosi havzasi mintaqasini rivojlantirish edi. 1990 yilda uning hududida birinchi erkin savdo zonasi - «Veygatsyao» tashkil etildi. Ushbu zona eksport ishlab chiqarish faoliyati bilan shug'ullanadi. Bu erdagi xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi 202 ta korxonaning 140 tasi to'liq xorijiy korxona hisoblanadi. Uning tashkil etilishini mamlakatning jahon iqtisodiyotiga ochilishini ta'minlashdagi yangi bosqich sifatida baholash mumkin.
Maxsus iqtisodiy zonalar eksport, ishlab chiqarish, savdo, ilmiy-ishlab chiqarish vazifalarini bajaradi. Shu bilan birga, ularning har biri alohida farqlarga ega. Bu farqlar soliq va bojxona tartibida o'z aksini topadi. Xitoydagi maxsus iqtisodiy zonalarning o'ziga xosligi shundaki, zonadagi korxonaning ishlab chiqarishi tashqi bozorga yo'naltirilgan hisoblanadi. Mahsulotlarni ichki bozorga sotish EIZ boshqaruv organining ruxsati bilan amalga oshiriladi va ulardan odatdagi tartibda bojxona to'lovlari undiriladi.
Xitoyda EIZni boshqarish masalalari butunlay viloyat darajasiga tushirilgan. EIZlarning mahalliy organlari tashqi iqtisodiy faoliyat va xo'jalik siyosati sohasida keng vakolatlarga ega. Misol uchun, Guandun va Funchjen viloyatlarida mahalliy organlar EIZlarni boshqarish masalalari haqida alohida qarorlar qabul qilishi mumkin.