Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

 
9.3. Registrlardagi xato yozuvlar tuzatish usullari.Hisob registrlarida 
yozuvlarni olib borish. 
Buxgalteriya hisobida yo’l qo’yilgan xatolar, albatta, to’g’rilanishi shart. Xato yozuvlarni tuzatish 
hisobda alohida metodologik masalani tashkil etadi va «Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi Qonun bilan 
tartibga solinadi. Lekin xato yozuvlarni to’g’rilashning nazariy va amaliy imkoniyatlari normativ 
hujjatlar bilan belgilangan doiradan kengroq. 
Tuzatish usullari yo’l qo’yilgan xatolarni aniqlangan vaqti va qo’llaniladigan hisob shakllariga bog’liq. 
Agar xatolar davriy hisobotni soliq organlariga topshirilgunga qadar aniqlangan bo’lsa, xato yozuvni 
to’g’risiga almashtirish yo’li bilan to’g’rilanadi. 
Xato yozuvlarni almashtirish deb quyidagilar tushuniladi: 
a)Hisobning daftar shaklida - tozalash, suvash, ustidan chizish, izohlangan tuzatish va boshqa tuzatish 
usullari; 
b)Hisobning 
avtomatlashgan 
shaklida 
- 
bevosita 
olib 
tashlash 
yoki 
taxrir 
qilish yo’li bilan noto’g’ri yozuvni to’g’risiga almashtirish. 
Xato yozuvlarni to’g’rilashda u yoki bu usulni qo’llash aniq vaziyatga bog’liq. 
Mazmuni operasiya ma’lumotlardan iborat bo’lgan ayrim hujjatlarda xato raqamni o’chirib yoniga 
to’g’risini yozish yetarli. 
Agar o’chirish, suvash yoki ustidan chizish imkoniyati bo’lmasa, tuzatilgan raqamga shunday izoh 
beriladi: « 
ga tuzatilganligi ishonilsin», «qo’shib yozilgan ga ishonilsin» yoki «ustiga chizilgani
o’qilmasin» deb tegishli lavozimli shaxsning imzosi qo’yiladi, ayrim hollarda muhr ham bosiladi. 
Xato yozuvlarni bunday usullarda ma’lum vaqtlargacha to’g’rilash mumkin. Bu vaqtni shartli ravishda 
qaytish nuqtasi deymiz. Xatolarni tuzatish bo’yicha qaytish nuqtasi deb, ma’lum sana emas, balki davriy 
hisobotni soliq organiga topshirish kuni hisoblanadi. Davriy hisobotni soliq tashkilotiga topshirish 
qonunchilik bilan tartibga solinganligi uchun qaytish nuqtasi soliq davrining boshlanish kuni bilan hisobotni 
soliq organiga topshiriladigan oxirgi kun orasida bo’ladi. Ma’lumki, hisobot haqiqatan topshirilgandan 
so’ng uni qaytarishning iloji yo’q. 
Agar xatolar qaytish nuqtasidan o’tgandan keyin aniqlangan bo’lmasa, to’g’rilash operasiyalarini 
berish yo’li bilan tuzatiladi (albatta, ayrim xatolar bo’yicha provodkalar berilmaydi. Masalan, hisobot 

---

66 
davridan oldingi chorakda sotib olingan asosiy vositalar bo’yicha xatoga yo’l qo’yib kafolat muddati 
ko’rsatilmagan ekan, buni tuzatish uchun qyech qanday qo’shimcha operasiya talab qilinmaydi. Bu xato 
tahririy usul bilan tuzatiladi). 
I