Maxsus talim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Yasovchilar shudgor devoriga engashish burchaklarining
o‘zgarishini tasvirlovchi egri chiziqni qurish.

Korpusning ust ko`rinishdagi 1, 2, 3 ... 10 nuqtalaridan yasovchilar o`tkazish uchun, ularning har birining shudgor devoriga engashgan burchaklari qiymatini aniqlash lozim bo`ladi. Buning uchun korpusning old ko`rinishidagi yasovchilarni o`ng tamonga davom ettirilib, γ<sub>i</sub> burchaklarni balandlik bo`yicha o`zgarish qonunini tasvirlovchi egri chiziq quriladi (6 va 7-rasmlar). Madaniy korpuslar yasovchilarning shudgor devoriga nisbatan o`rnatilish burchaklarining o`zgarish qonuniyati (γ<sub>i</sub> ) shunday tanlanganki, bu burchaklar avvalo γ<sub>0</sub> dan γ<sub>min</sub> gacha kamayib boradi (amalda uning o`zgarishi to`g`ri chiziqli konuniyatga bo`ysinadi). Yasovchilarning engashish burchagining kamayib borish lemex tamonidan qirqib olingan tuproq qatlamining ag`dargich ko`kragigacha yengil ko`tarilishini va ag`darilgan qatlam yuza sirti tuprog`ini korpusning shudgor tamon qirrasi sidirib ketmasligini ta`minlash maqsadida qilinadi. Qatlam lemex va ag`dargich tutashgan joydan yuqoriga o`tgach yasovchilarning shudgor devoriga nisbatan o`rnatilish burchagining γ_i ning qiymatlari oshib boradi: madaniy korpuslarda botiq egri chiziq (7 – rasm) shaklida o`zgaradi. Madaniy korpuslarning ishchi sirti tuproq qatlamining yaxshi

maydalanishini, kichik egrilikka ega bo`lgan ko`krak hosil bo`lishini ta`minlaydi.
O`tkazilgan tajribalar qirqilib ko`tarilayotgan tuproq qatlamining korpusga ta`sir etadigan eng katta bosimi lemex tig`idan h_min = 80...100 mm balandlikda yuzaga kelishini ko`rsatgan. Ushbu bosimning ta`sirini kamaytirish uchun, ko`rsatib o`tilgan balandlikdan o`tgan yasovchining shudgor devoroiga nisbatan
engashish burchagi eng kichik (γ<sub>min</sub>) qiymatga bo`lishi kerak.
Yasovchilarning shudgor devoriga nisbatan engashish burchaklari γ_i ning o`zgarish qonuniyati grafigini qurish uchun korpusning old ko`rinishi dala tamon qirrasidan ixtiyoriy masofa uzoqlikda (3–rasmga qarang) vertikal chiziq o`tkaziladi. Chiziqning № 0 yasovchi bilan kesishgan nuqtasini k harfi bilan belgilanadi. Yuqoriga h<sub>min</sub> (masshtabda) masofa o`lchanib gorizantal chiziq o`tkaziladi va bu chiziq bilan vertikal chiziqning kesishgan nuqtasini ye harfi bilan belgilab, uni koordinata boshi deb qabul qilinadi va koordinatlar o`qi o`tkaziladi. Gorizontal yo`nalishda X, vertikal yo`nalishda U o`qi belgilanadi. Ustki №10 yasovchi bilan U o`qining kesishgan nuqtasini ƒ harfi bilan belgilanadi, kƒ- chizig`ini γ_min qiymatiga teng deb qabul qilinadi.