Maxsus qism jamoat xavfsizligi va jamoat tartibiga qarshi jinoyatlar. Harbiy xizmatni o

JK 260-moddasida
nazarda tutilgan jinoyat 
obyektiv tomondan
badanga o‘rtacha og’ir yoki og’ir shikast yetkazilishiga sabab bo‘lgan 
transport vositasining harakat qilishi yoki undan foydalanish xavfsizligi 
qoidalarining temir yo‘l, dengiz, daryo yoki havo transportini 
boshqaruvchi shaxs tomonidan buzilishida ifodalanadi. 
Mazkur moddaning dispozitsiyasi blanket xususiyatga ega bo‘lib, uni 
qo‘llash uchun nafaqat qonunlarga, balki idoraviy normativ hujjatlarga 
ham murojaat qilish lozim bo‘ladi. 
Tahlil qilinayotgan jinoyatning tarkibini tashkil qiluvchi normativ 
hujjatlarning buzilishlariga nafaqat transport harakati va undan foydalanish 
xavfsizligining qoidalari (yo‘riqnomalari) deb nomlanadigan normalarning 
buzilishi kiradi. Normativ hujjatning nomi – bu faqatgina formal belgi. 
Tegishli norma transport harakati va undan foydalanish xavfsizligi 
qoidasining belgilanganligi yoki belgilanmaganligini aniqlash uchun uning 
mazmunidan kelib chiqish lozim. 
Transport harakati va undan foydalanish xavfsizligining qoidalari 
idoraviy normativ hujjatlarda har xil tarzda belgilangan. Ayrimlari qat’iy 
ko‘rsatmalardan, ayrimlari qat’iy taqiqlardan iborat. Ularning buzilishi 
shaxsni ko‘rib chiqilayotgan modda bo‘yicha jinoiy javobgarlikka tortish 
uchun asos bo‘lishi mumkin. Ayrim normativ hujjatlarda ko‘rsatma va 
taqiqlar bilan bir qatorda tavsiyalar ham mavjud. Ular majburiy tusga ega 
emas, ularni aslida qoida sifatida hisoblash mumkin emas, shuning uchun 
mazkur tavsiyalarni bajarmaslik ushbu jinoyatning tarkibini tashkil 
qilmaydi. 
Faqatgina huquqiy normalarda belgilangan qoidalarni buzishdan 
iborat qilmish jinoyat tarkibini tashkil qilishi mumkin. «Hamma qabul 
qilgan ehtiyot choralari» ular soniga kirmaydi va ularning buzilishi, 
yuridik adabiyotda mavjud bo‘lgan ayrim tavsiyalarga qaramasdan, 
shaxsni mazkur modda bo‘yicha jinoiy javobgarlikka tortish uchun asos 
bo‘lmaydi. Transport harakati va undan foydalanish xavfsizligi qoidalarini 
113 

---

buzish holatlari bo‘yicha tergov organlari va sud jinoyatning mavjudligini 
shaxs tomonidan «ehtiyot choralari ko‘rilmaganligi» bilan asoslantirishlari 
mumkin emas. Har bir ish bo‘yicha quyidagi holatlar aniqlanishi lozim: a) 
transport harakati va undan foydalanish xavfsizligi qoidalarining qaysi 
bandi buzilgan; b) tegishli qoidani buzish nimada o‘zining aniq ifodasini 
topgan. 
Transport harakati va undan foydalanish xavfsizligi qoidalarining 
ayrimlari umumiyroq tusga, ayrimlari esa aniqroq tusga ega. Dastlabki 
tergov organlari va sud ularning ikkalasiga ham havola qilishlari lozim. 
Ta’kidlab o‘tish lozim, transport harakati va undan foydalanish 
xavfsizligi qoidalari doimiy rivojlanish va o‘zgarish jarayonida bo‘ladi. 
Shuning uchun xavfsizlik qoidalarini buzish faktini aniqlash uchun tergov 
va sud organlari shaxs buzilishida ayblanayotgan xavfsizlik qoidalari 
kuchda bo‘lishini yoki o‘z kuchini yo‘qotganligini tekshirishlari shart.