Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

tugallangan
deb 
hisoblanadi. 
Subyektiv tomondan
jinoyat to‘g‘ri qasd bilan sodir etiladi. Motiv va 
maqsad jinoyatni kvalifikatsiya qilishda ahamiyatga ega emas. 
Davlat organi, davlat ishtirokidagi tashkilot yoki fuqarolarning o‘zini 
o‘zi boshqarish organi xizmatchisi jinoyatning 
subyekti
hisoblanadi. 
JK 
214-moddasining 2-qismi
da mazkur norma birinchi qismining 
dispozitsiyasida ko‘rsatilgan harakatlarni ancha miqdorda yoki tamagirlik 
yo‘li bilan sodir etganlik uchun javobgarlik nazarda tutilgan. 
Tamagirlik
deganda xizmatchi o‘z xizmat mavqeidan foydalangan 
holda bajarishi lozim yoki mumkin bo‘lgan muayyan ishni bajarish yoki 
xizmat ko‘rsatish uchun moddiy qimmatliklar yoki mulkiy manfaat 
berishni talab qilish tushunilishi lozim. Yoki bo‘lmasa, xizmatchi bila turib 
fuqaroni shunday bir sharoitga solib qo‘yadiki, bunda u o‘z huquqlari va 
qonuniy manfaatlari buzilishining oldini olish uchun moddiy qimmatliklar 
yoki mulkiy manfaat berishga majbur bo‘ladi. 
Moddiy haq (mulkiy manfaat) berishni talab qilish
xizmatchi o‘z 
xizmat vazifalari doirasiga kiradigan muayyan ishni bajarish yoki xizmat 
ko‘rsatish uchun o‘ziga moddiy qimmatlik, pul, ne’mat, mulkiy manfaat va 
hokazolarni berishni ochiqdan-ochiq bildirishida o‘z ifodasini topadi. 
Fuqaroni u haq to‘lashga majbur bo‘ladigan sharoitga solib qo‘yish 
deganda, xizmatchi o‘z xizmat vazifalarini bajarishdan asossiz ravishda 
bosh tortishi, ishni bajarish (xizmat ko‘rsatish)ni cho‘zishi, shuningdek 
xizmatchi o‘z xizmat vazifalarini bajarishi lozim va mumkin bo‘lgan bir 
vaziyatda uning ochiqdan-ochiq harakatsizligi tushunilishi lozim. 
JKning 214-moddasida nazarda tutilgan jinoyat obyektiv tomonining 
mazkur shakliga ishlarni bajarish yoki xizmatlar ko‘rsatish belgilangan 
tartibda, belgilangan muddatlarda va lozim darajadagi sifat bilan amalga 
oshirishga to‘sqinlik qilishga qaratilgan harakatlar ham kiritilishi lozim. 
Ishlarni bajarish (xizmatlar ko‘rsatish)ni asossiz ravishda rad etish, 
cho‘zish xizmatchi vaqt etishmayotganini, mehnattalablikni yoki ishni 
qo‘shimcha xarajatlarsiz bajarishning iloji yo‘qligini, ehtiyot qismlar yoki 
375 

---

mexanizmlar taqchilligini ro‘kach qilib ko‘rsatishida namoyon bo‘lishi 
mumkin. 
Tamagirlik yo‘li bilan sodir etilgan davlat organi, davlat ishtirokidagi 
tashkilot yoki fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organi xizmatchisining 
qonunga xilof ravishda moddiy qimmatliklar olishi yoki mulkiy 
manfaatdor bo‘lishini kvalifikatsiya qilishda qilmishning subyektiv 
tomonini hisobga olish va xizmatchining mazkur passiv xulq-atvori 
maqsadlariga e’tiborni qaratish zarur. Aks holda, xizmatchining biron-bir 
mulkiy manfaat ko‘rish maqsadisiz sodir etilgan ishlarni bajarish 
(xizmatlar ko‘rsatish)ni cho‘zishdan iborat xulq-atvori va boshqa 
harakatlari o‘z xizmat vazifalarini bajarishga insofsizlik bilan, 
noprofessional yondashish sifatida kvalifikatsiya qilinishi lozim.
Xizmatchi o‘z xizmat vazifalari doirasiga kiruvchi muayyan ishni 
bajargani uchun fuqaro unga o‘z ixtiyoriga ko‘ra haq bergan hollarda 
mazkur haqni olgan shaxsning harakatlari jinoyat qonuniga muvofiq 
jazoga loyiq qilmish deb e’tirof etilishi mumkin emas (masalan, yaxshi 
xizmat ko‘rsatganlik uchun ofitsiantga, operatsiyani yaxshi o‘tkazganlik 
uchun shifokorga minnatdorchilik tarzida moddiy haq berish va h.k.). 
JKning 214-moddasida nazarda tutilgan jinoyatni kvalifikatsiya qilish 
uchun g‘ayriqonuniy haq olish vaqti ahamiyatga ega emas, ya’ni bu 
qilmish g‘ayriqonuniy haq berishni talab qilayotgan shaxs muayyan 
harakatni bajarishidan oldin yoki u mazkur harakatni bajarganidan keyin 
ham sodir etilishi mumkin. 
Moddiy qimmatliklar yoki mulkiy manfaat berishni tamagirlik yo‘li 
bilan talab qilish aybdor tamagirlik predmetining hech bo‘lmasa bir 
qismini olgan paytdan boshlab