Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

192
9
-moddasi 6-qismi
da ikkita o‘zaro bog‘liq shartlar nazarda 
tutilgan bo‘lib, ularning mavjudligida pora evaziga og‘dirayotgan shaxs 
jinoiy javobgarlikdan ozod etiladi. 
Birinchi shartda belgilanishicha, pora evaziga og‘dirib olishni amalga 
oshirgan shaxsga nisbatan tovlamachilik qilingan bo‘lsa, u javobgarlikdan 
ozod etiladi. 
Ikkinchi shartga ko‘ra, basharti, shaxs jinoiy harakatlar sodir etilganidan 
keyin bu haqda o‘ttiz sutka ichida o‘z ixtiyori bilan arz qilsa, chin 
ko‘ngildan pushaymon bo‘lib, jinoyatni ochishda faol yordam bergan 
bo‘lsa, u JKning 192
9
-moddasi jinoiy javobgarlikdan ozod etiladi.
Tijorat pora evaziga og‘dirib olishni amalga oshirgan shaxs, o‘z ixtiyori 
bilan har qanday hokimiyat organiga (DXX, prokuratura, sud, ichki ishlar 
organlari, hokimiyat, mahalla qo‘mitasi va boshqa) istalgan shaklda 
(og‘zaki, yozma, uchinchi shaxslar orqali) arz qilishga haqli. Pora evaziga 
og‘dirib olish amalga oshirilgani haqida
arzning ixtiyoriyligi
aniqlashda 
shuni inobatga olish zarurki, u jinoyat to‘g‘risida huquqni muhofaza 
qiluvchi organlar xabardor bo‘lishidan avval amalga oshirilishi kerak. 
Ushbu arzning motiv va maqsadi (fosh bo‘lish yoki jazolanishdan 
qo‘rqish, vijdon azobi va h.k.) javobgarlikdan ozod etish uchun 
ahamiyatga ega emas. 
273 

---

Biroq, pora evaziga og‘dirib olishni amalga oshirgan shaxs jinoiy 
javobgarlikdan ozod etilishi uning harakatlarida jinoyat tarkibi mavjud 
emasligini anglatmaydi. 
Shu sababli, bunday shaxslar jabrlanuvchi deb tan olinishi va tijorat pora 
evaziga og‘dirib olish predmeti oluvchisiga topshirilgan pora predmetini 
qaytarishni talab qilishga haqli emas. 
Pora evaziga og‘dirib olish amalga oshirilgan haqidagi ixtiyoriy arz 
jinoiy harakatlar sodir etilganidan keyin bu haqda o‘ttiz sutka ichida, biroq 
jinoyat to‘g‘risida huquqni muhofaza qiluvchi organlar xabardor 
bo‘lishidan avval amalga oshirilishi kerak. 
Pora evaziga og‘dirib olish amalga oshirilgan haqidagi ixtiyoriy arz 
qilish bilan birga, shaxs chin ko‘ngildan pushaymon bo‘lib, jinoyatni 
ochishda faol yordam berishi shart. Masalan, ashyoviy dalillarni 
ko‘rsatishi, pora evaziga og‘dirib olish predmeti oluvchilarni fosh etishi va 
h.k.