Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

ancha miqdorda 
valuta qimmatliklarini olgan yoki 
o‘tkazgan paytdan e’tiboran jinoyat sodir etilgan deb topiladi. 
Shuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, chet el valutasining ancha, ko‘p 
va juda ko‘p miqdorda ekanligini belgilash masalasini hal etish tergov va 
sud organlari vakolatiga kiradi. Ular bu masalani bitimlar amalga 
oshirilgan kunda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan 
belgilangan chet el valutasining O‘zbekiston Respublikasi so‘m birligiga 
nisbatan kursidan kelib chiqib hal etadilar
1
. 
Birinchi marotaba sodir etilgan ancha miqdordan oshmaydigan 
miqdordagi valuta qimmatliklarini qonunga xilof ravishda olish yoki 
o‘tkazish O‘zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi 
Kodeksi 170-moddasida belgilangan ma’muriy javobgarlikka asos 
bo‘luvchi ma’muriy huquqbuzarlik hisoblanadi. Ammo bunday holda 
tergov va sud organi aybdorning maqsadiga e’tibor berishi kerak, chunki u 
valuta qimmatliklarini qismlab olishni o‘ziga maqsad qilishi mumkin va 
1
Қаранг:
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2000 йил 28 апрелдаги «Валюта 
қимматликларини қонунга хилоф равишда олиш ёки ўтказишга доир ишлар юзасидан суд амалиёти 
тўғрисида»ги 8-сонли қарори (Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2002 йил 14 июндаги 10-
сонли қарорига асосан киритилган ўзгартириш ва қўшимчалар билан) // Тўплам, 2-жилд. — 20-б.
113 

---

qilmish kvalifikatsiyam maqsadga bog‘liqligi sabab aybdor Jinoyat 
kodeksining 177-moddasi bilan javobgarlikka tortiladi
1
. 
«Agar qalbakiligi aybdorga ayon bo‘lgan valuta qimmatliklari 
ko‘rinishidagi, pul muomalasida qo‘llanishini istisno qiladigan darajada 
haqiqiysiga ro‘y-rost o‘xshamaydigan kupyuralar o‘tkazilgan bo‘lsa, 
shuningdek, aybdorda jabrlanuvchini qo‘pol ravishda aldash niyati 
bo‘lganligidan guvohlik beruvchi boshqa holatlar mavjud bo‘lsa bunday 
qilmish Jinoyat kodeksi 176-moddasining tegishli qismi bo‘yicha 
tavsiflanib Jinoyat kodeksining 
168-moddasi (Firibgarlik) bilan 
qo‘shimcha tavsiflash talab qilinmaydi. Qalbaki pul yoki qimmatli 
qog‘ozlarni olgan shaxsning qilmishi esa valuta qimmatliklarini qonunga 
xilof ravishda olishga suiqasd sifatida tavsiflanishi lozim. 
Qalbakiligini bilmagani holda qalbaki valuta qimmatliklarini olgan va 
keyinchalik ularni o‘tkazgan shaxsning qilmishi valuta qimmatliklarni 
qonunga xilof ravishda o‘tkazish sifatida tavsiflanishi lozim»
2
. 
Bu holatda O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi qarorida 
berilgan jinoyatni kvalifikatsiya qilish tartibi noto‘g‘ri. 
Birinchidan,
agar qalbakiligi aybdorga ayon bo‘lgan valuta 
qimmatliklari ko‘rinishidagi, pul muomalasida qo‘llanishini istisno 
qiladigan darajada haqiqiysiga ro‘y-rost o‘xshamaydigan kupyuralar 
o‘tkazilgan taqdirda aybdor aynan firibgarlik (JK 168-moddasi) jinoyati 
uchun javobgarlikka tortilishi lozim. Bu holatda haqiqiysiga ro‘y-rost 
o‘xshamaydigan kupyuralar keng ko‘lamda muomalaga kirib ketmaydi va 
davlatning moliya-kredit tizimiga zarar yetkazilmaydi. 
Ikkinchidan, qalbakiligini bilmagani holda qalbaki valuta 
qimmatliklarini olgan va keyinchalik ularni o‘tkazgan shaxsning qilmishi 
valuta qimmatliklardan qonunga xilof ravishda o‘tkazish sifatida 
tavsiflanishi mumkin emas. Chunki, bu holatda shaxsning harakatlarida 
jinoyatning subyektiv tomoni mavjud emas hamda bu harakatlarni