Maxsus pedagogika

Yordamchi maktab oligofrenopedagogi shaxsiga
qo‘yilgan kasbiy talablar
Hoziigi zamon yordamchi maktab oligofrenopedagogining asosiy fazilatlari
— bu o ‘z kasbiga sadoqatliligi, fidoyiligi, g‘oyaga e ’tiqodliligi, o ‘z kasbini 
sevishi, o‘z kasbiga bo‘lgan hurmati, cheksiz sadoqati bilan maxsus maktab 
oligofrenopedagogi boshqa kasb egalaridan alohida ajralib turadi. Chunki 
nogiron, alohida yordam ga m uhtoj o ‘quvchilarga maxsus korreksion
195

---

t a ’lim -tarb iy a berish ishining yuqori saviyada olib b orilishi faqat 
oligofrenopedagogga, uning kasbiy tayyorgarligiga bog‘liqdir.
Yordamchi m aktab oligofrenopedagogi shaxsiga q o ‘yiladigan m uhim
talablardan biri — o ‘zi o ‘qitayotgan nogiron o ‘quvchilari psixologiyasini 
yaxshi bilishi va o ‘zi o ‘qiyotgan p red m etlarini c h u q u r bilishi, uni 
uslubiyotini yaxshi o ‘zlashtirib olgan b o lish i zarur.
O ligofrenopedagog shaxsiga q o ‘yiladigan um um iy talablar bilan 
yordam chi m aktab o ‘qituvchisi kasbining o ‘ziga xosligi b a’zi bir spetsifik 
talablarni keltirib chiqaradi, chunonchi, oligofrenopedagog anatom iya, 
fiziologiya, nevrop atolog iya, lorpato lo giya, o ligofreniya klinikasi, 
o lig o fre n o p six o lo g iy a, m axsus m ak tab gigiyenasi kabi fa n la rd a n
xabardor b o ‘lm og‘i, aqli zaif o ‘quvchilar faoliyatini shu fanlar tavsiyasi 
asosida tashkil etishi lozim (sinflari gigiyenik talabga javob berishi aqli 
zaif o ‘quvchilarni him oyalovchi-m uhofazalovchi tartibga amal qilinish, 
ularning s o g iig ‘i, aqliy, jism oniy rivojlanishini kuzatish va korreksion 
to ‘g ‘ri yo'naltirish). Oligofrenopedagog o ‘z nutqini idora etishi, adabiy 
nutq talablariga rioya qilishi, ovozning tem pi, nutqning ifodali bo‘lishiga 
e ’tib o r b e rish i, d a rsn i q iziq a rli o ‘tis h i, o ‘q u v c h ila r o ta - o n a la r i 
pedagogik savodxonligini oshirish uchun kerakli tadbirlar olib borishi 
lozim.
O lig ofreno pedag o g d o im o o ‘z u stida tin m ay ishlashi, m axsus 
pedagogikaga oid adabiyotlar bilan doim o tanishib turishi va ayniqsa, 
q a d riy a tla rim iz n i o ‘rg an ish i, o ‘zlig im izn i ta n ish im iz g a , q a d im iy
m adaniyatim izni bilishga ehtiyoj katta bo ‘lm oqda. Oligofrenopedagog 
har kungi yangiliklar bilan tanish b o lish i va ularni o ‘quvchilari ongiga 
singdirib, hayot bilan hamnafas bolishlariga zam in yaratishi lozim. Zero 
bu narsalarni bilm ay turib, m ustaqilligim izni m ustahkam lab, buyuk 
davlat qurib bo ‘lmaydi, shunday ekan, yordam chi m aktabda o ‘quvchilar 
boshlang‘ich sinfdan boshlab sharqona tarbiya asosida tarbiyalanm og‘i 
va qadriyatlarni bilm og‘i lozim.
H ozirgi davr o ‘quvchi oldiga h am , o ‘qituvchi oldiga ham shu 
davrgacha ko‘rilm agan katta talablar q o ‘ymoqda.
Bu talablarning asosiysi darsning sam aradorligi, sifatli b o ‘lishi, 
yordam chi m aktab o'quvchilarining bilim va ko ‘nikm alarini birinchi 
galda yordam chi maktabdagi o ‘quv m ashg‘ulotlardan egallab olishidir.
Hozirgi kun talabi oligofrenopedagogning har bir yordam chi m aktab 
o ‘quvchisiga yaqin yondashishi, uning nim aga qiziqishi, nim a bilan 
shug‘ullanishini bilishidir. Yangi jam iy atim izning kelajagi b o ‘lmish 
yoshlarning m a’naviy boy, odobli qilib tarbiyalab yetishtirish uchun 
yordam chi m aktabning har bir o ‘quvchisiga mos yondashishi kerak.
K eyingi p a y tla rd a p ed ag o g x o d im la rn in g m aish iy s h a ro itin i 
yaxshilash borasida qator qonunlar qabul qilindi. Im tiyozlar berildi,
196

---

ularning ish haqlari oshirildi, barcha turdagi m aktab, hunar-texnika 
bilim yurtlari, oliy va o ‘rta maxsus o ‘quv yurtlari pedagog xodim lari 
bilan m eh nat shartn om asi tuzish sistem asiga o ‘tildi.
0 ‘zbekiston R espublikasi oliy t a ’lim konsepsiyasida m utaxassis 
vazifalari quyidagicha belgilangan: «Mutaxassis o ‘z faoliyati sohasidan 
q a t’i nazar, ijodiy jam oalarda ishlay olish qobiliyatiga, m enejm ent va 
m arketing sohalarida tayyorgarlikka ega b o ‘lish, yangi texnologiyalarni 
joriy etishi, xo‘jalik, ijtimoiy va m adaniy jihatlarini aniq tasavvur qila 
olishi kerak». Ushbu flkrlar maxsus m aktab o ‘qituvchilari uchun ham
aynan taa llu q lid ir. C h u n k i ja m iy a tim iz d a so d ir 
b o ‘layotgan tub 
o ‘z g a ris h la r, b o z o r m u n o s a b a tla rig a k irib b o ris h im iz o lig o fre - 
nopedagogdan nafaq at kasbiy bilim larni, balki iqtisodiy, huquqiy, 
texnikaviy bilim lar asosidan xabardor b o ‘lishni taqozo qilm oqda. Aqli 
zaif o ‘quvchilar esa asosiy bilim ni aynan shu yordam chi m aktabda 
oladilar. Oligofrenopedagoglar jam iyatim iz a ’zolari boMmish alohida 
yordam ga m uhtoj b o lg a n o ‘quvchilarni jam iyatim izning ravnaqi uchun 
o ‘z hissasini qo ‘shishda halol m ehnat qilishga tayyor, hayotda o ‘z o ‘rnini 
topa oladigan yoshlarga o ‘ta m uhim saboqlarni beradilar.
0 ‘q ituvchi-defektolog qanday xislatlarga ega b o ‘lishi kerak?
1. Avvalo, yordam chi m aktab o ‘qituvchisi aqli z a if bolaga o ta-o n a
ko‘zi bilan q aram o g ‘i, unga nisbatan m e h r-m u h a b b a td a b o ‘lm og ‘i 
zarur.
2. B olalam ing kelajagiga ishonch bilan qarashi kerak.
3. T ashkilotchilik qobiliyatiga ega b o ‘lishi, jam o a n i jip slash tira 
olishi, boshlangan ishni nihoyasiga yetkazishi kerak.
4. O lq u v c h ila r ich ig a kirib k e ta o lis h i, u la rn in g p six o lo g ik
xususiyatlarini c h u q u r bilishi kerak.
5. 0 ‘zini tu ta bilishi kerak.
6. 0 ‘z fanini c h u q u r bilishi kerak.
7. 0 ‘z bilimini o ‘quvchilar ongiga yetkaza olish xislatlariga ega boMishi 
kerak.
8. D iqqatni b o ‘la olish qobiliyatiga ega b o ‘lishi kerak.
9. 0 ‘quvchilar o ‘rtasida o b ro ‘ qozonishi, ularga shaxsiy o ‘rnak 
b o ‘lishi kerak.