Maxsus pedagogika

e’tiqod 
hosil qilishning keng qollaniladigan usulidir. 
Tushuntirishdan maqsad — bolaga xatti-harakatlar, voqealar, hodisalarga 
nisbatan u yoki bu talablarning ijtimoiy, m a’naviy, estetik m azm unini 
ochib berishda, unga xulq-atvor va insoniy munosabatlarga to ‘g‘ri baho 
berishni shakllantirishda ko‘maklashishdan iborat. Yordamchi maktabda 
tarbiyachining va o ‘qituvchining jonli so‘zi hamisha bola shaxsiningg'oyaviy
137

---

va ma’naviy shakllanishida ta’sirchan bolib keldi va shunday bo‘lib qoladi. 
Tarbiyaviy m azm unli suhbatlar turli m azm unlarda: etik (jamiyatdagi 
insonlaming yurish-turishlari haqida); estetik (atrofdagi voqealaming, insoniy 
munosabatlar va xulq-atvoming go‘zalligi haqida); siyosiy-ta’limiy bo‘lishi 
mumkin.
Tait)iyaning asosiy, yetakchi usullaridan biri 
namuna 
asosida tarbiyalashdir. 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchisi katta bo‘lishga intilayotganida kattalar, o‘zi hurmat 
qiladigan kishilardan namuna olib, ulaiga taqlid qilishga harakat qiladi. Taqlid 
qilish asosida turli sabablar bor. Ayniqsa, ulardagi hayotiy tajribalaming 
yetishmasligi, yurish-turishning barqaror odatlari kamligi ham taqlidga sabab 
boMadi. Yosh ulg‘aygan sari taqlid qilish darajasi kengayib boradi.
Ba’zan yordamchi maktab tartibini buzuvchilar, ulaming qo‘polligi, 
qo'rsligi, o‘jarligi, soxta jasorati ayrim bolalar e ’tiborini jalb etadi. Har doim 
ham aqli zaif bolalarni yomon o‘makdan ajratib qo‘yishning iloji bolavermaydi.
Tarbiyada muvaffaqiyat qozonish uchun oilada va maktabda bola hayotini 
shunday tashkil etish zarurki, bu narsa uning uchun zerikarli, mazmunsiz, 
majburiy bolmasdan, aqli zaif bolalarni yomon ishlardan qaytarishga, unga 
qanshi turishga o‘rgatish lozim. Har bir shaxs alohida, takrorlanmas shaxs 
sifatida o'ziga xos ravishda rivojlanishiga erishish kemk. Bolani o‘rab olgan barcha 
shaxslar bolaga o‘rnak boMadigan darajada bo‘lishi lozim. Tarbiyachilaming 
ta’kidlashicha, tarbiya to‘glri xatti-harakatga o ‘igatuvchi mashqdan boshqa 
narsa emas. Mashq bolalaming oqilona, bir maqsadga qaratilgan va har 
tomonlama faoliyatini (qabul qilingan axloqiy normalar va qoidalarga muvofiq) 
tashkil etishdir. Mashq muayyan harakatlar va ishlami kolp marta takroiiashni 
o ‘z ichiga oladi.