Maxsus pedagogika

Maxsus ta’lim maktablari
(5—9-sinflar)
Maxsus yordam chi m aktablar um um iy o ‘rta ta ’lim m aktablaridan 
keskin farq qiladi. Maxsus o ‘rta ta’limda aqli zaif o‘quvchilarga fizika, kimyo, 
algebra va boshqa aqliy kuch kolp talab etiladigan predm etlar o ‘tilmaydi, 
qolgan fanlarning esa faqat asoslari va o ‘quvchilar aqliy faoliyatiga mos 
tuzilgan o ‘quv dasturlari asosida ta ’lim beriladi. Maxsus maktablaming 
asosiy m aqsadi o ‘quvchilarni k asb -h u n arg a tayyorlash va hayotga 
moslashtirish bolganligi uchun mehnat darslari asosiy fan hisoblanadi. 
Maxsus maktab o ‘zining korreksion rivojlantiruvchi, ta’lim-tarbiya beruvchi 
vazifalarini aynan ana shu mehnat ta ’limi, mehnat tarbiyasi orqali amalga 
oshiradi. Shu bois ham maxsus m aktablarda o ‘quvchilarda m ehnatga 
munosabatni t o ^ r i shakllantirish taqozo etiladi. Ular hayotida m ehnat 
asosiy rol o ‘ynaydi. Shu bilan birga, mehnatga oid zamonaviy bilimlar 
beriladi. CKquvchilarning fikrlash qobiliyatini o ‘stirib, olgan nazariy 
bilimlarini amalda qollashga, hayotga tatbiq qilishga o ‘rgatadi. Bu esa o ‘z 
navbatida kasb tanlashga yo‘naltiradi, biror-bir o ‘ziga mos kasbni egallash 
imkoniyatini beradi. Ularni kelgusi hayotga tayyorlashda maxsus ta ’lim 
markazlari mavjud. Jum ladan, Toshkent shahrida «L.M o‘minova markazi» 
aynan ruhiy va jismoniy kamchilikka ega boigan bolalarni reabilitatsiya 
qilish masalalari ustida ish olib bormoqda.
Maxsus kasb-hunar ta’limi
0 ‘zbekiston Respublikasida kasb-hunar ta ’limining asosiy maqsadi 
yoshlarni m ehnat va kasb-hunar ko‘nikmalariga, kasbiy m adaniyatga 
o ‘rgatish, ishchi xodimlar tayyorlash, ular malakasini oshirish va qayta 
tayyorgarlikdan o ‘tkazishdir. H unar-texnika ta ’limi, malakali ishchilar 
tayyorlash Respublikaning o krta maxsus kasb-hunar ta’limi o ‘quv yurtlari, 
o ‘quv ishlab chiqarish, o ‘quv kurs korxonalari, markazlari va boshqa ishlab 
chiqarish bilan bogliq boigan o ‘quv muassasalarida amalga oshiriladi. Lekin 
aqli zaif o ‘quvchilar uchun maxsus o ‘rta kasb-hunar ta ’limini tashkil etish 
maxsus dastur asosida, defektolog-o‘qituvchilar tomonidan amalga oshirilishi 
shart boladi. Chunki maxsus yondashuv maxsus korreksion ta ’lim-tarbiyaviy 
ishlarni aqli zaif o ‘quvchilar shaxsini yaxshi bilgan yetuk mutaxassislargina 
samarali amalga csnira oladi.
Maktabdan tashqari ta’lim O'zbekiston Respublikasi «Ta’lim to‘g‘risida»gi 
Qonunning 10-23-moddasiga asoslangan bolalar va o ‘smirlaming ehtiyojlarini, 
xohish-istaklarini to la ro q ro‘yobga chiqarish, ularning bo‘sh vaqtlarini 
mazmunli tashkil etish maqsadida davlat muassasalari, turli mulk shakllariga 
ega boigan korxonalar, jamoat tashkilotlari, ilmiy-badiiy, ilmiy-tibbiy, texnik,
32

---

sport va boshqa yo‘nalishdagi maktabdan tashqari ta ’lim muassasalarini 
tashkil etishlari mumkin.
0 ‘zbekiston Respublikasida shunday m aktabdan tashqari tarbiya 
muassasalari faoliyati davlat tom onidan qo‘llab-quvvatlanadi, xalq ta ’limi 
bolim lari tom onidan ular ishi nazorat qilinadi.
Maktabdan tashqari muassasalaming asosiy vazifasi maxsus yordamchi 
maktab va mutaxassis-defektolog bilan hamkorlikda yordamchi maktab 
o ‘quvchilarining bo‘sh vaqtini mazmunli tashkil etish, ularning mayl va 
xohishlariga qarab turli to‘garak ishlariga jalb etishdan, bor qobiliyatini mumkin 
qadar maksimal rivojlantirishdan, olgan nazariy bilimlarini amalda qollashga va 
hayotga tatbiq etishga o‘rgatishdan iboratdir.