vaqtda, m a’lum hajmdagi bilim, ko‘nikma, malakalarni o'zlashtirishi
lozim.
T a ’limdagi muvaffaqiyat berilayotgan bilim larning murakkablik
darajasiga, olib borilishiga, ta ’lim usullariga hamda ta’lim olayotgan
o'quvchilaming psixofizik imkoniyatlariga bog‘liq. Mana shu omillar orasida
m a’lum bogliqlik mavjud. Bolalarga m a’lum mutaxassislik berish uchun
u la r jism o n iy , aqliy to m o n d an yetilgan b o lis h la r i kerak. A gar
berilayotgan ta ’lim «yaqin vaqtlarda rivojlanishi mumkin bo'lgan zona»da
bo‘lsa, unda bolaning psixofizik qobiliyatlarining rivojlanishiga ijobiy ta ’sir
etadi. Aqli zaif bolalar bilish faoliyatlaridagi mavjud psixofizik nuqsonlar
asosida ta ’lim jarayonining ayrim komponentlari orasidagi bog‘liqlik
qiyinlashadi. M ehnat ta’limining yordamchi maktab o ‘quvchilarining
umumiy kamolotiga ta’sirini bclgilashda bularni e’tiborga olish kerak.
M a’lumki, har bir kishining mehnati jamoa va jam oa uchun amalga
oshadi. Shu sababli aqli zaiflarda mehnatga ijobiy munosabat, intizom,
jamoada ishlash ko‘nikmalarini tarbiyalash kerak. Kichik bolaning eng
oddiy, ixtiyorsiz, instinktiv harakatlari sekin-asta ixtiyoriy, ongli
harakatlarga aylanib boradi. Shu jarayonda ta’lim katta rol o‘ynaydi. Bolalarda
mehnat malakalariga oid harakatlar shakllantirish ham mehnat ta ’limi
tarkibiga kiradi. Bu harakatlarni shakllantirishning o'ziga xos qonuniyatlari
bo‘lib, m ehnatda aqliy harakatlar shakllantirish bilan uzviy bog‘liq.
Mehnat ta’limida aqliy rivojlanishning yetakchi omili bolalarning mustaqil,
maqsadga muvofiq m ehnat faoliyatini tashkil etishdir. Bu esa, o ‘z
navbatida, ularning aqliy rivojlanishi bilan bog‘liq. Rus oligofre-
nopedagogikasida m ehnat ta ’limiga e’tibor o'zining xarakterli tomonlari
bilan ajralib turadi. 1910-yildayoq mashhur defektolog A.Pabst ham qo‘l
mehnatiga katta e ’tibor bilan qaragan edi. Qo‘l mehnati aqli zaif bolalar
bilan ish olib boradigan yordamchi maktablar uchun ayniqsa muhim.
Bu yerda birinchilardan bo‘lib psixik rivojlanishdagi nuqsonlami mashqlar
orqali bartaraf etish mumkinligi amalda ko‘rsatiladi. Aqli zaif bolalarga
haqiqiy bilim berishni boshlashdan oldin ularning sezgi va muskullarini
mashq qildirish, rivojlantirish zarur.
1913-yilda xalq maorifining Butun Rossiya qurultoyida qo‘l mehnati
aqli zaif bolalar kamolotiga yaxshi ta ’sir etuvchi pedagogik vosita sifatida
e’tirof etildi. Bunda mehnatning rivojlantiruvchi ahamiyati tan olindi.
H aqiqatan, Y e.K .G rachyova, M .P.Pastavskaya, G .C h.T roshin,
V.P.Kashenko, G.N.Rossolimo, D.I.Azbukin, A.I.Graborov va boshqa
rus defektologlaming ishlarini tahlil qilsak, ularning har biri u yoki bu
asn o d a q o ‘l m e h n a tig a a lo h id a e ’tib o r b erg an lig in i k o ‘ram iz.
V.P.Kashenkoning ta ’kidlashicha, q o ‘l mehnati «asosiy, yetakchi fan
sifatida tan olinishi va barcha tarbiyaviy va ta ’limiy ishlarimizning asosi
bo‘lishi lozim».
Do'stlaringiz bilan baham: