Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

R
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
                    
                                                                      I 
6. 4-rasm.   Investitsiyalar va foiz stavkasi  
o‘rtasidagi bog‘liqlik grafigi
14
 
 
Bulardan tashqari, 
avtonom
 (daromad darajasiga bog‘liq bo‘lmagan 
– autonomous investment) va 
indutsirlangan
 (kattaligi daromad darajasi 
bilan aniqlanadigan – induced investment) investitsiyalar mavjud. Keyns 
o‘z tahlilida faqatgina 
avtonom 
investitsiyalarni ko‘rib o‘tgan. 
 
6.6. Keynscha modelda milliy ishlab chiqarishning 
 muvozanat hajmi 
AD–AS    chizmasi  orqali  aks  ettirilgan  yalpi  talab  va  yalpi  taklif 
grafiklari,  ularning  muvozanatga  erishgandagi  holatlari  ko‘rib  o‘tilgan 
edi. Bunday ko‘rinishdagi tahlil narxlar darajasi egiluvchan bo‘lgandagi 
uzoq  muddatni  ko‘rib  o‘tgan  klassik  modelga  xosdir.  Keynscha  model 
iqtisodiyotni  qisqa  muddatda  ko‘rib  chiqib  tahlil  etgan  va  unga 
narxlarning qattiq bo‘lishi xarakterli  bo‘lganligi bizga ma’lum. Shuning 
uchun  keynscha  modelni  tahlil  etish  uchun  AD-AS  grafigining  ilgarigi 
chizmasi endi mutlaqo to‘g‘ri kelmaydi. Eslatib o‘tamiz, uni tasvirlashda 
vertikal o‘qqa narxlar darajasi, gorizontal chiziq bo‘ylab esa milliy ishlab 
chiqarishning real hajmi belgilangan edi.   
Keynscha  makroiqtisodiy  modelda  muvozanat  o‘rnatilishini  tadqiq 
etish uchun haqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlar tushunchalarini kiritish 
kerak bo‘ladi, ular o‘z o‘rinda o‘zaro teng bo‘lmasligi mumkin. Haqiqiy 
xarajatlar  (E)  –  haqiqatda  uy  xo‘jaliklari  (C  -  iste’mol  xarajatlari)  va 
firmalar  (I  -  investitsion  xarajatlar)  tomonidan  qilingan  xarajatlardir, 
ya’ni, ikki sektorli modelda: 
 
 
                                                            
14
 N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O‘quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 
I
C
E



---

51 
Haqiqiy  xarajatlar  egrisi 
bissektrisa
  (45
0
  ga  teng  chiziq)ni  aks 
ettiradi,  chunki  haqiqiy  xarajatlar  ishlab  chiqarish  hajmiga  teng  bo‘lib, 
ushbu  chiziqning  har  qanday  nuqtasi  bu  shartga  mos  keladi. 
Rejalashtirilgan  xarajatlar  egrisi  musbat  qiymatga  ega  qiyalikni  aks 
ettiradi  (qiyalik  burchagi  iste’molga  chekli  moyillik  kattaligi  bilan 
aniqlanadi – MRS), bu qiyalik koordinatalar o‘qi boshidan boshlanmaydi, 
chunki  daromad  darajasiga  bog‘liq  bo‘lmagan  avtonom  iste’mol  (S) 
doimo mavjud bo‘ladi. Natijada qiyalikda xochni hosil qilamiz, shuning 
uchun model 
«Keyns xochi»  
nomini olgan («Keynesian cross»). Aytib 
o‘tish  kerakki,  o‘zining  mashhur  kitobida  Keyns  grafiklardan 
foydalanmagan.  Oddiy  Keyns  modelining  grafik  talqini  ilk  bor  Nobel 
mukofoti  laureati  Pol  Samuelson  tomonidan  uning  mashhur 
«Ekonomiks» deb nomlangan kitobida taklif etilgan.