Mavzuning qisqacha tafsiloti. Ish

Nominal ish 
haqi – bu ma’lum vaqt davomida olingan pul summasi 
yoki pul shaklidagi ish haqi.
Misol uchun, mexanika 
zavodi ishchisi yanvar oyida 200 ming so’m, fevral oyida 
190 ming so’m, mart oyida 220 ming so’m ish haqi oldi. 
Bular nominal ish haqi hisoblanadi. 
Real ish haqi– bu nominal ish haqi summasining 
qanchalik tovarlar va xizmatlar miqdorini sotib olishga 
etadigan quvvatidir
. Boshqacha aytganda real ish haqi – bu 
nominal ish haqining «xarid etish» qobiliyatidir. O’z-
o’zidan aniqki, real ish haqi nominal ish haqi miqdoriga va 
xarid qilinadigan tovarlar (va xizmatlar) narxiga bog’liq. Shunday ekan, real ish 
haqi boshqa sharoitlar bir xil bo’lganda, nominal ish haqiga to’g’ri mutanosibdir va 
Nominal ish 
haqi – bu 
ma’lum 
vaqt 
davomida 
olingan pul 
summasi 
yoki pul 
shaklidagi 
ish haqi
Real ish haqi– 
bu nominal ish 
haqi 
summasining 
qanchalik 
tovarlar 
va 
xizmatlar 
miqdorini sotib 
olishga etadigan 
quvvatidir

---

Raqobatning turli sharoitlarida ish haqining shakllanishi
204 
iste’mol buyumlari va xizmatlar narxining darajasiga teskari mutanosibdir. Bu 
miqdorlar nisbatini formulada quyidagicha tasvirlash mumkin: 
Р
V
V
н
p

, 
bu erda: V
P 
– real ish haqi; V
H 
– nominal ish haqi; R – 
iste’mol buyumlari va xizmatlarning narx darajasi. 
Bizning misolimizda ishchining nominal ish haqi yanvar oyiga nisbatan 
fevral oyida 95 foizni, mart oyida 110 foizni tashkil etgan edi. Real ish haqi 
darajasining o’zgarishini aniqlash uchun esa iste’mol buyumlari va 
xizmatlarning narx darajasi to’g’risida ma’lumot zarur bo’ladi. Aytaylik, narx 
darajasi yanvar oyiga nisbatan fevralda 1,08, martda esa 1,2 baravar oshgan 
bo’lsin. U holda ishchining real ish haqi fevralda 176 ming so’mni, mart oyida 
esa 183 ming so’mni tashkil etadi. Ya’ni, ishchining real ish haqi yanvar oyiga 
nisbatan fevral oyida 88 foiz, mart oyida 91,5 foiz darajasida bo’ladi.
Real ish haqi darajasiga tovarlar va 
xizmatlar narxidan tashqari belgilangan soliqlar 
miqdori va boshqa turli sharoitlar ham ta’sir qiladi. 
Masalan, soliq turlari va miqdori qancha ko’p bo’lsa 
real ish haqi shuncha pasayadi, yoki aksincha.
Nominal ish haqi ishchining ishlab 
topgan pul daromadi darajasini, real ish haqi esa uning 
iste’moli va farovonlik darajasini tavsiflaydi. 
Ish haqi aholi daromadlarining 
asosiy tarkibiy qismlaridan birini tashkil qilib, u 
istiqbolda ham o’zining etakchi rolini saqlab qoladi. 
Birinchi 
Prezidentimiz 
tomonidan mamlakatimizdagi real ish haqini oshirish 
masalalari ilgari surilib, real ish haqining oshishi – bu 
iqtisodiyotning qanday sur’atlarda rivojlanayotganini, 
mamlakatning moliyaviy ahvoli mustahkamlanayotganini,mutanosib monetar 
siyosat qanday ta’minlanayotganini yaqqol aks ettiradigan o’ziga xos ko’zgu va 
ko’rsatkichdir, deb ta’riflanadi.
Statistik ma’lumotlar va sotsiologik tadqiqotlar natijalariga ko’ra, 
mamlakatimizda 2006 yilning oxirida o’rtacha real oylik ish haqi 185 ming 
so’mni yoki salkam 150 AQSh dollarini tashkil etgan
8
. 2007 yilda ish haqi, 
pensiya, stipendiya va nafaqalar miqdori 1,5 barobar ko’paytirildi. 2007 yilning 
dekabrida o’rtacha oylik ish haqi, xo’jalik sub’ektlari va byudjet sohalarini 
hisobga olganda, 210 AQSh dollari miqdoriga teng bo’ldi
9
. 
8
Yangilanish va barqaror taraqqiyot yo’lidan yanada izchil harakat qilish, xalqimiz uchun farovon turmush sharoiti 
yaratish – asosiy vazifamizdir. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2006 yilda mamlakatimizni 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2007 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim 
ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasi // Xalq so’zi, 2007 yil 13 fevral. 
9
Inson manfaatlari ustuvorligini ta’minlash – barcha islohot va o’zgarishlarimizning bosh maqsadidir. O’zbekiston 
Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2007 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va