Mavzuning o’rganilganlik darajasi

I.R. Asqarovning Organik kimyo1 kitobida 9- bob karbonil birikmalar
deb nomlangan. Unda monokarbonil birikmalarning nomlanishi va izomeriyasi,
gomologik qatori keltirilgan. To’yingan monokarbonil birikmalarning olinish
usullaridan karbon kislota tuzlarining yuqori haroratda qizdirilishi reaksiya
yordamida tavsiflangan. Udris – Sergeyev reaksiyasida aromatik
gidroperoksidlarning kislotalar yordamida parchalanishi natijasida ketonlarning
olinishiga oid reaksiya ko’rsatilgan. Kitobda karbonil birikmalarning fizik hamda
kimyoviy xossalari yoritilgan. Karbonil birikmalar uchun xos bo’lgan elektrofil
o’rin olish va nukleofil o’rin olish reaksiyalarining borish mexanizmlari
ifodalangan. Ionli gidridlash metodi, aldol kondensatsiya reaksiyasi, Prins
reaksiyasi, ammiak va birlamchi aminlarning birikish reaksiyalari keltirilgan.
Karbonil birikmalarning gidroksilamin bilan kondensatsiya reaksiyasi natijasida
oksimlarni hosil qilishi va unga oid reaksiyalar ham berilgan. Kijner –Volf
reaksiyasi, Kannitsaro va Klyayzen reaksiyasi, Feling raksiyasi haqida ma’lumotlar
berilgan. Karbonil birikmalarning muhim vakillaridan formaldegid, asetaldegid,
aseton, kamforalar haqida ma’lumotlar keltirilgan.
N.L.Glinkaning Umumiy kimyo2 darsligida XV bobi 4 guruh bosh
guruhcha elementlari deb nomlangan. Ushbu bobda uglerod, kremniy, germaniy,
qalay, qo’rg’oshin kabi to’rtinchi guruh elementlari haqida ma’lumot berilgan.
Uglerodning organik birikmalaridan aldegid va ketonlar 171 mavzu sifatida
berilgan. Unda aldegidlarning oksidlanishi, “Kumush ko’zgu” reaksiyasining Ag2O
va CuO ishtirokida borish reaksiya tenglamalari keltirilgan. Birlamchi spirtlarning
kislotali muhitda oksidlanishidan aldegid, ikkilamchi spirtlarning oksidlanishidan
esa ketonlar hosil bo’lish reaksiyasi tushuntirilgan. Aldegidlarning muhim vakillari
1 Asqarov I.R. Organik kimyo T.: “O’qituvchi” 2011.
2Glinka N.L. Umumiy kimyo“O`qituvchi” nahriyoti 1968.- 770b
orasidan formaldegid, asetaldegid, ketonlardan aseton haqida qisqacha ma’lumotlar
berilgan. Kitobda aldegid va ketonlarga xos fizik xossalar bayon etilmagan.
Kimyoviy xossalariga oid reaksiya tenglamalari berilmagan. Olinish usullari to’liq
ifodalanmagan.