Мавзунинг қисқача мазмуни

Афлотун (Платон) жоннинг таркибий қисмлари тўғрисидаги тушунчани психологияга олиб киради. Унинг фикрича, ақл-идрок, жасорат, орзу-истак кабилардан иборат бўлиб, улар бош, кўкрак, қорин бўшлиғига жойлашган. Афлотун психологияда дуализм (лот. “dualis” - икки мустақил) таълимотини руҳий оламни, тана билан психикани иккита мустақил нарса деб изоҳласа, унинг шогирди Арасту (Аристотель) ўзининг таълимотида психологияни табиий-илмий асосга қуриб, уни биология ва тиббиёт билан боғлаб тушунтиришга эришган. Арастунинг “Жон” тўғрисидаги китоби маълум бир давр учун тараққийпарвар манба вазифасини бажариб, унда одамларнинг ва ҳайвонларнинг кундалик ҳаётий лаҳзаларини кузатиш орқали яққол воқеликни тасвирлаш, таҳлил қилиш жараёнлари мужассамлашгандир. Арастунинг таъкидлашича, жон қисмларга бўлинмайди, лекин у фаолиятнинг озиқланиш, ҳис этиш, ҳаракатга келтириш, ақл, идрок каби турларга оид қобилиятларда намоён бўлади. Унинг фикрича, сезги билишнинг дастлабки қобилияти, у тасаввур шаклида из қолдириши мумкин экан.
Қадимги дунёнинг кейинги ривожланиши даврларида психологик ғоялар мукаммаллашиб, унга оид таянч тушунчалар вужудга кела бошлади, ҳатто руҳ ҳозирги замон психикаси каби қўлланиш кўлами кенгайди.
Гиппократ (эрамиздан аввалги 460-377 йиллар) Демокритнинг издоши сифатида қадимги тиббиётда тўпланган тажрибаларни жамлаб, умумлаштиради. У мия ва руҳ ўртасидаги муносабатларга оид қарашлари билан машҳур бўлиб, темперамент таълимотининг асосчисидир. Машҳур олим одамлардаги касалликнинг кечиши ва беморнинг тузалиши унинг темпераментига боғлиқ эканлигини таъкидлайди.
Гиппократдан кейин Герофио ва Эразистлар (Александрия мактаби), Цельс, Аретей, Аврелий ва Гален (қадимий рум мактаби) муваффақиятли ишларни амалга оширдилар. Масалан, румлик шифокор Гален (эрамиздан олдинги II аср) физиология ва тиббиёт ютуқларини умумлаштириб, психиканинг физиологик асослари тўғрисидаги тасаввурларни янада бойитди.
X-XI асрга келиб қадимий Шарқда Яқуб бин Исаак ал-Киндий, Абу Наср ал-Фаробий, Абу Бакр ар-Розий, Абу Али ибн Сино ва бошқалар фалсафа, тиббиёт ва психология соҳаларини жадал ривожлантирадилар. Уларнинг асарларида кўплаб психологияга оид муаммоларга ойдинлик киритилган. Жумладан, машҳур мутафаккир