|
3.5. Россия қишлоқ хўжалиги тизимини ривожлантиришда кластерларнинг ўрни ва роли.
Сўнги ўн йилликда Россия федератсиясида қишлоқ хўжалигини ривожлантириш, аҳолисининг турмуш даражаси ва сифатини ошириш, "Аҳолининг ўсиши - озиқ-овқат, сув, энергия тақчиллиги - экология" глобал муаммоларининг бир қаторини ҳал қилиш, шунингдек, салбий иқлим ўзгаришлари, глобал фалокатларни юмшатиш ва олдини олиш учун глобал кластер тизимини шакллантириш ва уларнинг фаолиятини ривожлантиришга оид кенг миқёсда ислоҳотлар олиб борилмоқда. Мамлакатда қишлоқ хўжалиги соҳасида қуйидаги мақсадларни амалга оширишга оид бир қатор дастурлар ишлаб чиқилди:
1. Минтақавий қишлоқ хўжалигининг иқтисодий самарадорлигини ошириш учун янги комплексларнинг қурилишида максимал даражада фойдаланишга имкон берадиган минтақавий иқтисодиётнинг рақобатбардош моделини яратиш;
2. Агробизнес секторларида менежментнинг интегратсиялашган шаклларини ривожлантириш ва агрокластер таркибидаги ишлаб чиқариш корхоналарининг атроф-муҳитга таъсирини максимал камайтириш, номинал ўсиш суратини ошириш, барқарор иқтисодий ривожланишни таъминлаш, маҳсулот рақобатдошлигини ошириш орқали жахон бозорига экспорт қилиш.
Бунинг натижасида вилоятларда агросаноат кластерининг иштирокчилари сифатида қуйидаги инфратузилмалар шаклланди:
1. Қишлоқ хўжалиги корхоналари (хомашё этказиб берувчилар);
2. Қишлоқ хўжалиги машинасозлиги корхоналари (ускуналар этказиб берувчилар)
3. Озиқ-овқат маҳсулотларини қайта ишлаш корхоналари;
4. Агросаноат ёрлиқли комплекслар (корпоратсиялар);
5. Консалтинг ташкилотлари;
6. Илмий институтлар,ўқув муассасалари, қонунчилик институтлари, ҳокимият органлари, молиявий институтлар. [7].
Юқорида келтирилган инфратузилмалар хам асосан қуйидаги йўналишларда қишлоқ хўжалиги кластерларини шакллантирди:
дончилик, чўчқачилик, паррандачилик, сутчилик, ўрмончилик, чорвачилик, гўшт етказиб беришга мослашган кластерлар, қишлоқ хўжалиги машиналарини ишлаб чиқарувчи кластерлар. Ҳозирги вақтда мамлакатнинг 83 минтақасида 58 ёки ҳудудларнинг 70 фоизида 218 дан ортиқ кластер лойиҳалари амалга оширилмоқда (2-жадвал). Жанубий ва Волга федерал округларида кластер ташаббусларини амалга оширадиган ҳудудларнинг энг катта улуши мос равишда 100% ва 93%, Уралда - 33% ва Сибирда - 50% федерал округда, энг кўп гуруҳлар - 58 Волга федерал округида ташкил этилган.
Ғарбий федерал округ, шунингдек, яратилган агросаноат кластерлари сони бўйича ҳам этакчи ҳисобланади - ҳар бири 8 дона, лекин агросаноат мажмуасидаги кластерларнинг улуши жиҳатидан Узоқ Шарқ федерал округи ва худди шу НWФД мос равишда 30% ва 29% ни ташкил қилади ва умуман Россия Федератсиясида 41 га яқин қишлоқ хўжалиги кластерлари ташкил этилган. 19%.
Шу билан бирга, ҳозирги вақтда ҳудудларнинг барча кластерлаштириш фаолияти Кластерни ривожлантириш марказларида (КРМ) жамланган, улар яратиш тарихи, ташкилий тузилиши, бажарилиши лозим бўлган вазифалар доираси, белгиланган вазифалар ва бажарилган вазифалар нуқтаи назаридан бир-бирига жуда ўхшаш. Бу 2010 йилдан бери Россия Федератсиясининг Иқтисодий ривожланиш вазирлиги, кичик бизнесни ривожлантиришни молиялаштиришни рағбатлантириш доирасида, танлов асосида, ҳудудий ижро этувчи ҳокимият органлари ташаббуси билан тақдим этилган буюртмалар бўйича минтақавий КРМларни яратиш ва ривожлантириш учун субсидиялар ажратиши билан белгиланади.
2010- йилдан бир нечта минтақаларда (Татаристон Республикаси, Олтой ва Перм ҳудудлари, Калуга, Самара ва Уляновск вилоятлари ва Санкт-Петербург) марказлаштирилган айланишни яратиш бўйича лойиҳаларни амалга ошириш учун биргаликда молиялаш шартлари асосида 160 миллион рубл миқдорида маблаг ъажратилди. Вилоят бюджетларидан ҳар бир минтақага 50-60 миллион рублдан. Кейинчалик Бошқирдистон, Қалмоғистон ва Саха (Якутия) республикаларида, Ханти- Манси автоном округида - Угра, Астрахан, Вологда, Воронеж, Курган, Липеск, Пенза ва Томск вилоятларида, шунингдек Москвада CCРлар яратилди.
Ҳукумат томонидан кластерлаштиришга оид дастурлар ишлаб чиқилди.
Россия федератсиясида қишлоқ хўжалиги ривожланган вилоятларидан бири Омск вилоятидир. Омск вилоятида қуйидаги қишлоқ хўжалиги кластерлари мавжуд. Бу муваффақиятли қишлоқ хўжалигига ихтисослашган корхоналар бўлиб, улар кластерни шакллантириш механизми ва уларнинг таркибидаги аъзоларни жалб қилиш маркази бўлиши мумкин ва бўлиши мумкин. Бундан ташқари, ҳудудий агросаноат кластери таркибини шакллантиришнинг асосий ҳал қилувчи омили бу ҳудудда агросаноат мажмуасининг турли соҳаларидаги зарур ишлаб чиқариш, қайта ишлаш, сотиш, этказиб бериш ва хизмат кўрсатиш корхоналарининг мавжудлиги ҳисобланади.
Омск вилоятининг йирик дон компанияларини бирлаштирган Донни қайта ишлаш кластери: "Дон саноати" МЧЖ, "Евросервис-Иртиш" ЁАЖ, Ғарбий Сибир нони компанияси "," Омск Зерно "НП, дон ишлаб чиқарадиган
қишлоқ хўжалиги ташкилотлари (" Лесной "МЧЖ," Нива "ЁАЖ," Сибиряк "ОАЖ, ОАЖ) "Селинное", "Орбит" фермер хўжалиги В.Д. Шнайдер ва бошқалар), дон қабул қилиш корхоналари ("Болшереченский ИЕС" ОАЖ ва бошқалар). Ушбу кластер минтақадаги энг йирик донни қайта ишловчиларни ўз ичига олади: ОАЖ Милл, ОАЖ Черноглазовский тегирмони, ЁАЖ "Житнитса" ОАЖ "Маряновский нон маҳсулотлари фабрикаси", "Агрофирм Колос" ОАЖ. Ушбу ташкилотлар минтақада ишлаб чиқарилган уннинг 80 фоизини таъминлайди. Ўз маҳсулотларининг доимий истеъмолчилари нон, хамир овқати ва макарон ишлаб чиқариш билан шуғулланадиган ташкилотлар, улар кластер аъзоси бўлади. Уларнинг ичига Хлебодар ОАЖ, ОАЖ каби йирик ташкилотлар Форнакс, "Хлебник" ОАЖ, "Сибир нони" ОАЖ, "Румянов" ЁАЖ, "Сладонеж" ОАЖ, "Омск Макарон фабрикаси" ОАЖ киради.
Гўштни қайта ишлаш кластерига Омск вилоятидаги гўштни қайта ишловчи ташкилотлар киради. Бу кластер минтақадаги қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари томонидан сотиладиган гўштнинг қарийб 60% ни ишлаб чиқаради. Ушбу кластернинг иштирокчилари сифатида қуйидаги вилоятнинг гўштни қайта ишлаш корхоналари киради: "ПРОДО менежменти" ,ларОмск гўштни қайта ишлаш заводи ―ОАЖ, "Сибирская паррандачилик фабрикаси", "Калачинский гўштни қайта ишлаш заводи" ОАЖ, "Називаевский гўштни қайта ишлаш заводи" ЁАЖ, "МК Компур" ЁАЖ, Сибир Делиcаcй МЧЖ таъминот ва маркетинг кооперативлари. Федератсиянинг Агросаноат кластерини ривожлантиришга оид дастурлари натижасида мамлакат қишлоқ хўжалиги соҳасида бир қанча ютуқларга эришиб келмоқда:
1. Рақобатнинг кучайиши натижасида Россия Федератсиясининг ялпи ички маҳсулотидаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг сезиларли даражада ўсди;
2. Ҳудудларда қишлоқ хўжалиги соҳасини ривожлантиришга қаратилган инновацион ва илмий фаолиятлар ривожланди;
3. Қишлоқ хўжалигида Кичик ва ўрта бизнесни ривожлантириш учун қўшимча шароитлар яратилди;
4. Қишлоқ хўжалигидан тушадиган Минтақавий солиқ базаси юқори даражада ўсди.
5. Қишлоқ хўжалиги учун ажратилган бюджет маблағларидан фойдаланиш самарадорлиги ошди;
6. Ички ва ташқи бозорларда рақобат кучайди;
7. Мамлакатда қишлоқ хўжалиги техникаларини ишлаб чиқариш ҳажми юқорилади ва мавжуд техникалар баъзаси тубдан янгиланди;
8. Қишлоқ жойларида иш билан таъминлаш, қишлоқ инфратузилмасини ривожлантириш яхшиланди;
9. Қишлоқ хўжалигига сўналтирилган инвестициялар оқимини тартибга солишнинг ва инвестициялар самарадорлигини баҳолашнинг янги тизими яратилди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
