Мавзу;Маъмурий хукукниннг асосий тушунчалари

Mehnat xuquqining lokal manbalariga quyidagilar kiradi: 

 

1. 

Mahalliy o’zini-o’zi boshqarish organlarining xuquqiy ijodkorligi; 

2. 

korxonada o’rnatilgan ichki mehnat tartibi qoidalari; 

3. 

jamoa shartnomalari va kelishuvlari  

4. 

mehnat shartnomalari (kontraktlari); 

5. 

korxona va muassasalarning buyruq va farmoyishlari. 

Mehnat xuquqi tamoyillari: 

1. 

fuqarolarning  o’z  mehnat  layoqatlarini  o’zlari  èrkin  tasarruf  ètishlari 

tamoyillar mehnatni baravar rag’batlantirish tamoyili; 

2. 

xodimlar  ahvolining  mehnat  xaqidagi  qonun  xujjatlarida  nazarda 

tutilganidan pasayib ketishiga yo’l qo’yib bo’lmasligi tamoyili: 

Mehnat  xuquqi  funktsiyalari  mehnat  qonunchiligi  oldida  turgan  vazifalar 

bilan  belgilanadi.  Ushbu  vazifalar  O’zbekiston  Respublikasi  Mehnat  kodeksining 

2-moddasida  bayon  ètilgan.  Ko’rsatib  o’tilgan  modda  mazmuniga  nazar  tashlar 

èkan, unda keltirilgan vazifalar ko’proq deklarativ xarakterga èga èkanligini sezish 

mumkin. 

Mehnatga  oid  munosabati  sub’ektlari  asosiy  va  qo’shimcha  sub’ktlarga 

bo’linadi. Bunday bo’linish u yoki bu sub’ekt mehnat munosabatlarining vujudga 

kelishi,  amal  amal  qilish  va  bekor  qilinishiga  ta’sir  ètish  darajasiga  asoslangan. 

Xodim  va  ish  beruvchi  mehnat  munosabatlarining  asosiy  sub’ektlari  bo’lib 

maydondga  chiqadilar  (O’zbekiston  Respublikasi  Mehnat  kodeksining  14-15-

moddalari). 

Mehnat  jamoasi  kengashi;  mehnat  nizolari  bo’yicha  komissiyalar;  kasaba 

uyushmalari;  mehnat  organlari;  korxonadagi  yuridik  xizmatlar  va  ishlab 

chiqarishning  normal  ishlashni  ta’minlovchi  boshqa  tarkiblar  qo’shimcha 

sub’ktlarga kiradi. 

Xodimlarning  majburiyatlari  umumiy  tarzda  qo’yilgan  hamda  ichki  tartib 

qoidalari  va  qo’shimcha  yo’riqnomalar  bilan  batafsil  reglamentlar  qo’yilganlari 

Federatsiyasi  kengashi  va  ish  beruvchilarning  respublika  miqiyosidagi 

birlashmalari  o’rtasida,  taraflarning  taklifiga  ko’ra  èsa  O’zbekiston  Respublikasi 

xukumati bilan ham tuziladi. 

---

 

38 

Bosh  kelishuv  ijtimoiy-iqtisodiy  masalalari  xususida  kelishuv  siyosat  olib 

borishni umumiy tamoyillarini belgilab beradi. (Mehnat kodeksining 48-moddasi). 

Tarmoq  kelishuvlari  tarmoqni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishning  asosiy 

yo’nalishlarini,  mehnat  shartlari  va  unga  xaq  to’lashni,  tarmoq  xodimlarning 

(kasbdoshlar  guruxlarining)  ijtimoiy  kafolatlarini  belgilab  beradi.  (Mehnat 

kodeksining 49-moddasi). 

Xududiy  mintaqaviy  kelishuvlar  tegishli  kasaba  uyushmalari  (xodimlarning 

boshqa  vakillik  organlari)  va  ish  beruvchilar  (ularning  birlashmalari)  o’rtasida, 

taraflarning taklifiga ko’ra èsa joylardagi mahalliy hokimiyat ijroiy organlari bilan 

ham tuziladi.