Мавзу;Маъмурий хукукниннг асосий тушунчалари

9-mavzu. Halqaro huquq  asoslari 

 

Reja: 

 

1.  Halqaro huquq-mustaqil huquqlar tizimi 

2.  Halqaro huquqning tarixiy turlari 

3.  Halqaro huquq sohalari. Halqaro ommaviy va halqaro xususiy huquq 

 

1. Xalqaro huquq — mustaqil huquqlar tizimi 

Xalqaro  huquq  g’oyat  keng  va  turli  tarmoqlarni  o’z  ichiga  oluvchi  alohida 

huquqlar  tizimidir.  Shu  bilan  byrga  faqat  normalar  yig’indisi  bo’libgina  qolmay, 

ularning  tizimi  hamdir.  Zero,  bu  normalar  bir-biri  bilan  o’zaro  uzviy  aloqadadir. 

Xalqaro  huquqning  har  bir  normasi,  mazmuni  uning  butun  tizimi  sifatida  qarab 

chiqilmog’i kerak. Barcha milliy huquqiy tizimlarga xos bo’lgan huquqning asosiy 

xususiyatlari  xalqaro  huquqda  ham  xosdir.  U  davlat  idora  xarakteriga  èga  bo’lib, 

muayyan  ijtimoiy  munosabatlarni  tartibga  soluvchi  yuridik  normalar  tizimidan 

iborat.  Bu  normalarga  rioya  qilish  zarur  holatlarda  davlat  majburiyati  orqali 

ta’minlanadi. 

Shu  bilan  birga  xalqaro  huquq  milliy  huquqda  nisbatan  o’ziga  xos 

xususmyatlarga  ham  èga.  Ular  xalqaro  huquq  harakatida  bo’lgan  xalqaro 

sistemaiipg o’ziga xos chegaralari bilan belgilanadi. Bu chegaralar ayni paytda turli 

ijtimoiy  sistemalarga  mansub suveren davlatlarning  mavjudligi,  o’z  sub’ekti  uchun 

majbur  bo’lgan  huquq  normalarini  qabul  qilishga  qadar  qonun  chiqaruvchi 

organlartning  yo’qligi,  davlatlarda  mavjud  ijro  va  sudlov  organlarining  mavjud 

èmasligi bilan belgilanadi. 

Demak,  xalkaro  huquq  ichkm  davlat  huquqlarndan  sub’ektiga,  boshqarish 

predmetiga,  normalarni  shakllantirish  va  bu  normalarga  rioya  qilinishni 

ta’minlovchi davlat majburiy organlarining faoliyatini za- 

rur   sharoitlarda  amalga oshirish vositalariga    ko’ra  farq qiladi. 

Ichki  davlat  huquqi  sub’ektlari  jismoniy,  yuridik  shaxslar  va  davlat 

organlaridan  iborat.  Xalqaro  huquq  sub’ektlari  èsa  asosan  ustidan  hech  qanday 

hukmronlik    bo’lmagan    suveren    davlatdan,        o’z        davlatlari  (davlatlarning 

shakllanish  bosqichini  barpo  ètish  uchun  kurashayotgan  millatlar  va  xalqaro, 

davlatlararo  tashkilotlar,  ayrim  davlatsifat  uyushmalar    (èrkin  shaharlar,  vatika  va 

boshqalar)dan iborat. 

Xalqaro  huquq  ichki  dzvlat  huquqining  boshqarish  predmetidan  farqli 

o’laroq, o’z harakpt predmetigè èga. Bu keng ma’nodagi davlatlararo munosabatlar, 

ya’ki xalqaro huquq tizimining barcha sub’ektlari o’rtasi-dagi munosabatlardir. 

Xalqaro  huquq  aksariyat  holatlarda  davlat  ichida  yuzaga  keluvchi 

munosabatlarga bu davlatning milliy huquqlari orqali muayyan ta’sir ko’rsatsada, bu 

munosabatlarni  boshqarmaydi.  Hozirgi  paytda  ichki  davlat  huquqining  har  bir 

tarmog’ida shu davlatning xalqaro shartnomalari normalarini ifodalovchi me’yorlar 

mavjud.  Biroq  davlatda  ichki  munosabatlar  uning  ichki  huquqi  bilan  boshqariladi. 

---

 

70 

Agar  xalqaro  huquq  normalari  davlatnnng  ichki  daxliga  ta’sir  o’tkazadigan  bo’lsa, 

bu shu davlatning huquqi mana shunday ta’sirini ko’zda tutishdan kelib chiqadi.