Мавзу;Маъмурий хукукниннг асосий тушунчалари

4. Jinoyatda ishtirok ètish tushunchalari va uning turlari. 

Jinoyatda  ishtirokchilik.  Jinoyat  Kodeksining  27-moddasiga  muvofiq  «ikki 

yoki  undan  ortiq shaxsning  jinoyat sodir ètganda birgalashib qasddan  jinoyat  sodir 

ètish ishtirokchilik deb topiladi». 

Ishtirokchilik  shakllari.  Oddiy  ishtirokchilik,  murakkab  ishtirokchilik, 

uyushgan guruh, jinoiy uyushma, jinoyatda ishtirokchilik shartlari deb topiladi. 

Ikki  yoki  undan  ortiq  shaxsning  oldindan  til  biriktirmay  jinoyatni  sodir 

ètishda qatnashishi oddiy ishtirokchilik deb topiladi. 

---

 

66 

Ikki yoki undan ortik shaxsning oldindan til biriktirib jinoyat sodir ètilishida 

ishtirok qilish  murakkab ishtirokchilik deb topiladi. 

Ikki  yoki  undan  ortiq  shaxsning  birgalikda  jinoiy  faoliyat  olib  borish  uchun 

oldindan  bir  guruhga  birlashish  uyushgan  guruh  deb  topiladi  (Jinoyat  Kodeksining 

29-moddasi). 

Ikki yoki undan ortiq uyushgan guruhning jinoiy faoliyat bilan shug’ullanishi 

uchun oldindan birlashishi jinoiy uyushma deb topiladi. 

Bajaruvchi  (bajaruvchilar)  —  jinoyatchi  bevosita  to’la  qisman  sodir  ètgan 

yoxud  ushbu  Kodeksiga  muvofiq  javobgarlikka  tortilishi  mumkin  bo’lgan 

shaxslardan  yoki  boshqa  vositalardan  foydalanib,  jinoyat  sodir  ètgan  shaxs 

bajaruvchilardir.  Bajaruvchi bosh  rolni  o’ynaydi.  U  èng  faol bo’yagani uchun  xam 

jinoyatning ish" xavfli ishtirokchisi hisoblanadi. 

Tashkilotchi  —  bu  jinoyatga  tayyorgarlik  ko’rilishiga  yoki  jinoyat  sodir 

ètishiga  rahbarlik  qilgan  shaxs»dir.  Tashkilotchi  ba’zi  hollarda  ayni  paytda 

bajaruvchi  ham  bo’ladi.  Jinoyat  tashkilotchisining  harakatlari  hamisha  to’gridan-

to’g’ri qasd qilish deb baholanadi. 

Dalolatchi  —  qiziqtiruvchi  yoki  boshqa  usul  bilan  jinoyatga  undovchi 

shaxsdir. Fakat puxta o’ylangan faol harakatlar bilangina shaxsni jinoyatga og’dirish 

mumknn,  shuning  uchun  ayrim  hollarda  (masalan,  «O’zbekistoa  Respublikasining 

konstitutsiyaviy  tuzumiga  tajovuz  qilish»  deb  nomlangan  159-moddada  ko’zda 

tutilgani  kabi)  dalolatchilik  alohida  tamomlangan  jinoyat  sinashda  ajratilishi 

mumkin. 

Yordamchi  —  bu  «jinoyat  sodir  ètilishiga  o’z  maslahatlari,  ko’rsatmalari 

bilan,  vositalar  berish  yoki  tusiklarni  yo’qotish  bilan  ko’maklashgan,  shuningdek, 

jinoyatchi,  jinoyat  sodir  ètish  quroli,  izlari  va  vositalarini  yoxud  jinoiy  yo’l  bilan 

qo’lga  kiritilgan  narsalarni  yashirishga,  shuningdek,  bunday  narsalarni  olish  va 

o’tkazish  to’grisida  oldindan  va’da  bergan  shaxs»dir  (Jinoyat  Kodeksining  28-

moddasi). 

Ba’zan  yordamchiliioshg  yana  bir  turi  ajratiladi  —  u  xam  bo’lsa  jinoyatga 

yo’l qo’yishdir. Bu holat xizmat vazifasi bo’yicha jinoyatining oldini olishga majbur 

bo’lgan shaxs bu ishni qilmagani bilan bog’liq. Odatda yo’l qo’yib berganlik uchun 

jinoyat  javobgarlikka  fakat    mansabdor  shaxslar  tortiladi  (masalan,  «Mansabga 

sovuqqonlik bilan karash» deb nomlangan 207-modda). 

Jinoyat  huquqida  jinoyatga  daxldorlik  tushunchasi  ham  mavjud.  Jinoyatga 

tayyorgarlik  ko’rilayotganligi,  jinoyat  sodir  ètilayotganligi  yoki  jinoyat  sodir 

èttanligi  haqida  aniq  bila  turib,  oldindan  va’da  bermagan  holda  hokimiyat 

organlariga  xabar  qilmasligik,  ushbu  Kodeksning  241-moddasida  nazarda  tutilgan 

hollardagina  javobgarlikka  sabab  bo’ladi.  Biroq  oldindan  va’da  bermagan  holda 

jinoyat  haqida  xabar  bermaganlik  yoki  jinoyatini  yashirganlik  uchun  gumon 

qilinuvchi,  aybla-nuvchi  yoki  sudlanuvchining  yaqin  qarindoshlari  jivobgarlikka 

tortilmaydi (Jinoyat Kodeksining 31 moddasi).