Мавзулар туплами

Тенглик принципи. Бу принцип БМТ Уставида қайд этилган ва давлатлараро муносабатларнинг замонавий тизими, шунингдек протокол масалаларининг асосий қоидаси ҳисобланади. Бу принцип катта ва кичик мам- лакатлар ўртасидаги фарқни, бирорта мамлакатга аф- заллик берилиши ҳолатини бартараф этади. Айниқса, афзаллик кўпёқлама халқаро учрашувлар, конферен- циялар ёки симпозиумлар ўтказилаётган пайтда аниқ кўринади. Вакилларни жойлаштиришда, уларни сўзга, музокараларда чиқишларида мамлакат ва унинг вакили- ни мавқеидан қатъи назар барча вакилларга тенг ҳуқуқ берилади ва бир хилда ҳурмат кўрсатилади. БМТнинг инглиз, француз, испан, хитой, рус ва араб тиллари- дан биридан иборат конференция расмий тилининг ёки қабул қилаётган мамлакат давлат тилининг алиф- боси тартиби бўйича давлат вакилларини жойлашти- риш – бу халқаро даражада умумэътироф этилган қоида ҳисобланади. Юқорида таъкидланган бир давлатнинг бошқасига нисбатан дўстона муносабатларни турли кўринишларда намоён бўлиши халқаро протокол ва хушмуомалалик- нинг таркибий қисмлари ҳисобланади. Айнан шулар бизнес, расмий ва тадбиркорлик муҳитларида амал қилинадиган меъёр ва қоидалар ҳисобланади. Про- токол қоидаларини атайин ёки ҳатто беихтиёр бу- зиб қўйиш ҳам давлат мустақиллигига ҳурматсизлик, унинг шарафи ва обрўсини камситиш ва ҳақорат қилиш ҳисобланади. Кўп ҳолларда расмий обрў ва бизнесдаги муваффақият шуларга боғлиқ бўлади.

Мавзу 3: Дипломатик протоколнинг ҳуқуқий асослари.
1961 йилги Дипломатик алоқалар бўйича Вена конвенцияси
ХХ аср иккинчи ярмида дунё харитасида кўплаб янги давлатларни пайдо бўлиши ва дипломатик вако- латхоналар тизимини ривожланиши халқаро муносабатлар қоидалари ва меъёрларини, шунингдек протокол соҳасини кодлаштириш бўйича янги ҳуқуқий ҳужжатлар ишлаб чиқиш ҳақидаги масалани кун тартибига қўйди. Бу соҳада дастлаб Миллатлар лигаси, сўнгра БМТ ва унга аъзо давлатлар кўплаб йиллар давомида тайёрлан- ган 1961 йилдаги дипломатик муносабатлар Вена кон- венцияси, шунингдек 1963 йилдаги консуллик муноса- батлар ҳақидаги Вена конвенцияси катта аҳамиятга эга бўлди. Ҳозирги пайтда бу умумэътироф этилган халқаро ҳуқуқий ҳужжатларга 189 давлат қўшилди (Ўзбекистон Республикаси 1992 йили 2 мартда бу конвенцияларга расман қўшилди).
Бизнинг мамлакатда ушбу йўналиш бўйича: ЎзР ВМ нинг 1994 йил 23 мартдаги 158-сонли «Ўзбекистон Республикаси ташкилот раҳбарлари ва делегациялари- нинг хорижга ташрифи ва хорижий делегацияларни, давлат ва сиёсий арбобларни қабул қилиш тартиби ва ушбу мақсадлар учун давлат бюджетидан ажратилган маблағларни сарфлаш тартиби ҳақида»ги Низоми ҳамда ЎзР ВМнинг 2001 йил
Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президен- ти И.А. Каримов дипломатик муносабатлар ҳақидаги Вена конвенциясида қайд этилган баъзи протокол меъ- ёрларига расмий ёндашмасликни талаб қилган. Мисол учун Корея Респуб- ликасининг янги тайинланган элчиси Ли Ук Хён 2013 йил 2 июлда бўлиб ўтган шу мамлакатнинг хавфсизлик ва давлат бошқаруви вазири Ю Чон Бокни Президент И.А. Каримов қабул қилганда иштирок этди, аслида элчи ишонч ёрлиғини Президентга кейинроқ 11 июлда топширган эди.
Йигирманчи асрнинг иккинчи ярмида дунё харитасида кўплаб янги давлатларнинг пайдо бўлиши ва дипломатик ваколатхоналар тизимининг ривожланиши давлатлараро муносабатлар қоидалари ва меъёрларини кодификация қилиш учун янги ҳуқуқий ҳужжатларни ишлаб чиқиш масаласини кун тартибига қўйди. Бу борада Миллатлар Лигаси томонидан, сўнгра БМТ томонидан ишлаб чиқилган 1961 йилдаги Дипломатик алоқалар тўғрисидаги Вена конвенцияси ва 1963 йилдаги Консуллик муносабатлари тўғрисидаги Вена конвенцияси ниҳоятда муҳим аҳамиятга ега бўлди. Кўп томонлама дипломатия форумлари, шунингдек протокол таркибий қисмини ўз ичига олган ҳуқуқий расмийлаштиришга муҳтож еди. Шу муносабат билан кўплаб ҳужжатлар қабул қилинди, уларнинг асосийларини давлатларнинг ўзларининг универсал табиатдаги халқаро ташкилотлари билан муносабатларида ваколатхонаси тўғрисида 1975 йилги Вена конвенсияси деб ҳисоблаш мумкин. Ушбу универсал халқаро ҳуқуқий ҳужжатлар давлатлараро муносабатларнинг кўплаб масалаларини, шу жумладан дипломатик протокол ва протокол амалиётини тартибга солади. 1961 ва 1963 йилдаги Вена конвенцияларига дунёнинг 187 давлати қўшилган, аммо расмий равишда уларда қатнашишдан тийилган давлатлар ҳам конвенциялар қоидаларини инобатга олмайдилар ва уларни амалий ишларида ҳисобга олишмайди. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.A.Каримов давлат мустақиллигини қўлга киритгандан кўп ўтмай, яъни 1992 йил 15 январда БМТ Бош котиби Бутрос Галига шахсий хабар юбориб, Ўзбекистон Республикасининг 1961 йилги Вена Конвенсиясига ва Венадаги дипломатик муносабатлар тўғрисидаги конвенсиясига қўшилиш истагини билдирди. 1963 йилдаги консуллик муносабатлари тўғрисидаги конвенция. Дипломатик тилда давлатимиз раҳбарининг кўрсатилган хабарлари қўшилиш тўғрисидаги ҳужжатдир. Шу асосда ва БМТ Хавфсизлик Кенгашининг процедура қоидаларига (58, 59, 60-моддалар) мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси ушбу Конвенцияларга 1992 йил 2 мартда расмий равишда қўшилган (Қозоғистон Республикаси ва Қирғизистон Республикаси 1994 йилда, Тожикистон Республикаси ва Туркманистон 1996 йилда қўшилган). Ўзбекистон Республикасида давлат протоколи ва протоколи амалиёти юқоридаги Конвенцияларга, шунингдек бошқа умумеътироф этилган халқаро мажбуриятларга асосланади.